Tego dnia...

[Miguel de Catalan]

08.01
1549 – Kozienice otrzymały prawa miejskie.
1660:
II wojna północna: oboźny litewski Michał Kazimierz Pac zdobył po oblężeniu Mitawę w Kurlandii.
IV wojna polsko-rosyjska: wojska rosyjskie pod wodzą Iwana Chowańskiego zdobyły i spaliły Białą Podlaską.
1745 – W Warszawie podpisano międzynarodowy traktat sojuszniczy skierowany przeciwko Prusom.
1760 – Książę kurlandzko-semigalski Karol Krystian Wettyn złożył w Warszawie hołd lenny królowi Augustowi III Sasowi.
1818 – Wilamowice otrzymały prawa miejskie.
1919 – Naczelna Rada Ludowa objęła władzę na terenach odbitych Niemcom podczas powstania wielkopolskiego.
1922 – Odbyły się wybory do Sejmu Litwy Środkowej.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWiECIE
08.01
871 – Król Wesseksu Alfred Wielki pokonał Duńczyków w bitwie pod Ashdown.
1107 – Aleksander I został królem Szkocji.[potrzebny przypis]
1198 – Kardynał Lotario de' Conti di Segni został wybrany na papieża i przybrał imię Innocenty III.
1297 – Franciszek Grimaldi wraz ze wspólnikami dostał się podstępem do zajmowanego przez Genueńczyków Monako i po wymordowaniu załogi ogłosił się jego pierwszym władcą.
1332 – Manuel II Wielki Komnen został cesarzem Trapezuntu.
1422 – II krucjata antyhusycka: zwycięstwo husytów w bitwie pod Habrem.
1455 – Papież Mikołaj V ogłosił bullę Romanus Pontifex, w której przyznawał królowi portugalskiemu Alfonsowi V Afrykańczykowi, jego sukcesorom i infantowi Henrykowi prawo podboju nowych terenów w Afryce, walki z niewiernymi i monopol na handel, a tym którzy by Portugalczykom utrudniali ich dzieło groził ekskomuniką.
1488 – Utworzono Królewską Holenderską Marynarkę Wojenną.
1499 – Król Francji Ludwik XII ożenił się z ze swoją drugą żoną księżną Anną Bretońską.
1547 – Na Małej Litwie ukazała się pierwsza drukowana litewska książka – Katechizm Martynasa Mažvydasa.
1602 – Wojna osiemdziesięcioletnia: podczas oblężenia Ostendy Hiszpanie przeprowadzili nieudany szturm na twierdzę, tracąc ok. 2 tys. zabitych (7-8 stycznia).
1634 – W Barcelonie został publicznie powieszony kataloński rozbójnik Joan Sala i Ferrer.
1676 – Wojna Francji z koalicją hiszpańsko-austriacko-lotaryńską: zwycięstwo floty francuskiej nad holenderską w bitwie pod Stromboli.
1697 – W Edynburgu wykonano wyrok śmierci przez powieszenie na skazanym za bluźnierstwo studencie teologii Thomasie Aikenheadzie.
1705 – W Theather am Gänsemarkt w Hamburgu odbyła się premiera opery Almira Georga Friedricha Händla.
1735 – W Londynie odbyła się premiera opery Ariodante Georga Friedricha Händla.
1780 – W trzęsieniu ziemi o sile 7,7 stopnia w skali Richtera z epicentrum w okolicy miasta Tebriz w północno-zachodnim Iranie zginęło ponad 80 tys. osób.
1800 – We Francji odnaleziono wychowywanego przez dzikie zwierzęta chłopca z Aveyron.
1801 – Na mocy ukazu cara Pawła I Romanowa Rosja anektowała wasalne wschodniogruzińskie królestwa Kartlii i Kachetii, w miejsce których powstała gubernia gruzińska.
1806 – Powstała brytyjska Kolonia Przylądkowa w południowej Afryce.
1807 – Francuzi zlikwidowali trybunał inkwizycyjny w Zadarze.
1811 – W regionie German Coast w Luizjanie wybuchło największe w historii USA powstanie niewolników pod wodzą Charlesa Deslondesa.
1815 – Wojna brytyjsko-amerykańska: zwycięstwo wojsk amerykańskich w bitwie pod Nowym Orleanem.
1821 – W Wielkiej Brytanii ukazała się powieść Kenilworth Waltera Scotta.
1835 – Rząd prezydenta Andrew Jacksona jako jedyny w historii spłacił ostatnią ratę amerykańskiego długu publicznego.
1842 – Założono Uniwersytet Technologiczny w holenderskim Delft.
1845 – Coronado Chávez został prezydentem Hondurasu.
1851 – Jean Foucault przeprowadził swój pierwszy eksperyment z wahadłem nazwanym później jego nazwiskiem[potrzebny przypis].
1854 – Wojna krymska: stoczono bitwę pod Nigojti.
1863 – Wojna secesyjna: zwycięstwo wojsk Unii w II bitwie pod Springfield w stanie Missouri.
1867 – Czarnoskórzy mężczyźni uzyskali prawa wyborcze w Dystrykcie Kolumbii.
1873 – Lunalilo I został królem Hawajów.
1877 – Wojna o Black Hills: zwycięstwo armii amerykańskiej nad Indianami w bitwie pod Wolf Mountain.
1879 – II wojna brytyjsko-afgańska: wojska brytyjskie zdobyły Kandahar.
1894 – Francuski astronom Auguste Charlois odkrył planetoidy: (379) Huenna i (380) Fiducia.
1909 – Założono luksemburski klub piłkarski CS Grevenmacher.
1910 – W Wiedniu odbyła się premiera operetki Cygańska miłość Ferenca Lehára.
1912 – Założono Południowoafrykański Ojczysty Kongres Narodowy (w 1923 roku przemianowany na Afrykański Kongres Narodowy).
1916:
I wojna światowa: ostatni żołnierze alianccy wycofali się spod Gallipoli.
Zwodowano brytyjski krążownik liniowy HMS „Repulse”.
1918 – Prezydent USA Woodrow Wilson przedstawił swój czternastopunktowy plan pokojowy, z których trzynasty mówił o utworzeniu niepodległego państwa polskiego.
1920 – Założono Czechosłowacki Kościół Husycki.
1926:
Bảo Đại został ostatnim cesarzem Wietnamu.
Została zawarta unia między Królestwem Hidżazu a Sułtanatem Nadżdu, przekształcona w 1932 w Arabię Saudyjską.
1929 – W Kijowie odbyła się premiera niemego filmu dokumentalnego Człowiek z kamerą w reżyserii Dzigi Wiertowa.
1930 – Przyszły król Włoch Humbert II poślubił w Rzymie księżniczkę belgijską Marię Józefę.

[Miguel de Catalan]

08.01.1455 r.
Papież Mikołaj V ogłosił bullę Romanus Pontifex, w której przyznawał królowi portugalskiemu Alfonsowi V Afrykańczykowi, jego sukcesorom i infantowi Henrykowi prawo podboju nowych terenów w Afryce, walki z niewiernymi i monopol na handel, a tym którzy by Portugalczykom utrudniali ich dzieło groził ekskomuniką. Dziś trzeba to ocenić jako niewiarygodną bezczelność i absolutną uzurpację do władania światem bez żadnego sensownego powodu. Trochę się jednak zmieniliśmy.

[Miguel de Catalan]

Chorągiew wojsk śląskich arcyksięcia Maksymiliana zdobyta 24 stycznia 1588 w bitwie pod Byczyną, między wojskami pretendenta do polskiego tronu Maksymiliana Habsburga i stojącym po stronie Zygmunta Wazy kanclerza Jana Zamoyskigo. Zdobył ją osobiście młody Stanisław Żółkiewski, późniejszy kanclerz i hetman.
Była przechowywana w skarbcu Ordynacji Zamoyskich, zapewne w Zamościu a od połowy w. XIX w Warszawie. Prawdopodobnie pod koniec w. XIX została naszyta na siatkę, która poważnie uszkodziła tkaninę. Lata wojny spędziła ukryta w Muzeum XX Czartoryskich, co pozwoliło uniknąć jej losu zbiorów Ordynacji Zamoyskich, spalonych w 1944. Została przekazana do zbiorów wawelskich 1959 i zakupiona w 1995. Chorągiew w kształcie prostokąta, z dwoma zębami uszyta jest z żółtawego jedwabiu i malowana z oby stron. Przedstawiono na niej czarnego orła ze wstęgą na piersi, częściowo nieczytelny napis Wel[Her] In Gottes H[erres] oraz datę 1587.

[Miguel de Catalan]

08.01.1697 r.
W Edynburgu wykonano wyrok śmierci przez powieszenie na skazanym za bluźnierstwo studencie teologii Thomasie Aikenheadzie.
Wypowiadał się on przeciwko religiom objawionym, w szczególności Biblii; był ostatnim człowiekiem w Wielkiej Brytanii straconym za bluźnierstwo, jest uważany za męczennika w obronie rozumu. Było to 85 lat po śmierci ostatniego człowieka spalonego na stosie za herezję w Wielkiej Brytanii – Edwarda Wightmana (1612).

[Miguel de Catalan]

08.01.1800 r.
We Francji odnaleziono wychowywanego przez dzikie zwierzęta chłopca z Aveyron.
Wcześniej był dwukrotnie schwytany w sąsiednim departamencie Tarn, ale za każdym razem uciekał. Szacowano, że w 1800 miał około 12 lat. Przebywał w lesie i był prawdopodobnie wychowywany przez zwierzęta. Na jego ciele naliczono ok. 40 blizn. Chłopiec nie umiał mówić i zachowywał się jak dzikie zwierzę. Nigdy nie nauczył się mówić. Znał jedynie kilka słów, na przykład lait (fr. mleko), mon dieu (fr. mój boże). Początkowo robił duże postępy w życiu społecznym i uczył się wypełniać polecenia. Po pięciu latach rozwój uległ zatrzymaniu. Zmarł w roku 1828.

[Miguel de Catalan]

09.01
1433 – Król Władysław Jagiełło nadał szlachcie przywilej krakowski, który potwierdził wcześniejszy przywilej jedleński.
1572 – W wyniku powodzi w Toruniu zginęło 300 osób.
1654 – Na Placu Drzewnym w Zielonej Górze spłonęła na stosie skazana za czary Katarzyna Funke.
1723 – Biała Krakowska (dziś część Bielska-Białej) otrzymała prawa miejskie.
1796 – Została zamknięta Mennica Polska.
1831 – Juliusz Słowacki podjął pracę w powstańczym Biurze Dyplomatycznym księcia Adama Jerzego Czartoryskiego.
1838 – W Gdańsku otwarto pierwsze publiczne przedszkole.
1864 – Powstanie styczniowe: w bitwie pod Rudką Korybutową koło Parczewa został rozbity oddział ppłk. Walerego Wróblewskiego, który został ciężko ranny.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE
09.01
475 – Cesarz wschodniorzymski Zenon został obalony w wyniku rewolty Bazyliskusa, który ogłosił się nowym cesarzem.
1127 – Dżurdżenowie zdobyli Bianjing (Kaifeng), obalając cesarza Chin Qinzonga, ostatniego przedstawiciela północnej dynastii Song.
1154 – Sintra w Portugalii otrzymała prawa miejskie.
1317 – Filip V Wysoki koronował się w katedrze w Reims na króla Francji.
1349 – W szwajcarskiej Bazylei spalono żywcem w domach ok. 700 Żydów jako rzekomych sprawców epidemii dżumy.
1391 – Wielki książę moskiewski Wasyl I ożenił się z księżniczką litewską Zofią Witoldówną.
1431 – Przed kościelnym sądem biskupim w Rouen rozpoczął się proces Joanny d’Arc.
1464 – W Brugii zwołano pierwsze holenderskie Stany Generalne.
1493 – Krzysztof Kolumb jako pierwszy Europejczyk ujrzał manaty, biorąc je za syreny.
1522 – Holenderski kardynał Adriaan Florenszoon Boeyens został wybrany na papieża i przybrał imię Hadrian VI.
1541 – Przyszły książę elektor Saksonii Maurycy Wettyn ożenił się w Marburgu z Agnieszką Heską.
1713 – III wojna północna: wojska szwedzkie spaliły miasto Altona (od 1938 roku dzielnica Hamburga).
1719 – Francja wypowiedziała wojnę Hiszpanii.
1738 – Joseph Süß Oppenheimer, żydowski kupiec, bankier i finansista byłego księcia Wirtembergii Karola Aleksandra, został skazany na karę śmierci.
1760 – Zwycięstwo wojsk afgańskich nad siłami Imperium Marathów w bitwie pod Barari Ghat.
1768 – W Londynie odbyło się pierwsze nowożytne przedstawienie cyrkowe.
1771 – Ostatnia cesarzowa Japonii Go-Sakuramachi abdykowała na rzecz swego bratanka Go-Momozono.
1781 – Powstanie Tupaca Amaru II: powstańcy inkascy zakończyli nieudane oblężenie Cuzco.
1788:
Connecticut jako 5. stan dołączył do Unii.
Słowacka Czadca otrzymała prawa miejskie.
1792 – Imperium Osmańskie i Imperium Rosyjskie podpisały traktat pokojowy w Jassach.
1793 – Francuz Jean-Pierre Blanchard wystartował z Filadelfii w pierwszy w historii Ameryki Północnej lot balonowy.
1797 – Powstały Legiony Polskie we Włoszech.
1798 – Z rozkazu Napoleona Bonapartego została zniszczona galera dożów weneckich „Bucentaur”.
1805 – II wojna z Imperium Marathów: nieudany szturm wojsk brytyjskich na twierdzę Bharatpur.
1806 – W londyńskiej katedrze św. Pawła został pochowany admirał Horatio Nelson.
1812 – Wojna na Półwyspie Iberyjskim: wojska francuskie zdobyły Walencję.
1814 – Powstała Królewska Armia Holenderska.
1816 – W kopalni w angielskim Hebburn przeprowadzono pierwsze testy bezpiecznej lampy górniczej (lampy Davy’ego).
1857 – Silne trzęsienie ziemi (ok. 7,9° w skali Richtera) z epicentrum w pobliżu Parkfield w Kalifornii.
1861 – Missisipi jako drugi stan południowy wystąpiło z Unii.
1867 – Mutsuhito został cesarzem Japonii.
1871 – Wojna francusko-pruska:
Kapitulacja francuskiej twierdzy Péronne.
Zwycięstwo wojsk francuskich w bitwie pod Villersexel.
1878:
Humbert I został królem Włoch.
X wojna rosyjsko-turecka: kapitulacja wojsk tureckich podczas bitwy pod Szejnową.
1900 – W Rzymie założono klub sportowy S.S. Lazio.
1902 – Andrés Héctor Carvallo został prezydentem Paragwaju.
1903 – W Dakocie Południowej utworzono Park Narodowy Wind Cave.
1909 – Brytyjska wyprawa na biegun południowy pod dowództwem Ernesta Shackletona została zmuszona do odwrotu 180 km od celu z powodu braku żywności.
1912 – Amerykańska marynarka wojenna dokonała inwazji na Honduras.
1913 – Afonso Costa został premierem Portugalii.
1916 – I wojna światowa: zwycięstwem wojsk tureckich nad alianckimi zakończyła się bitwa o Gallipoli.
1917 – I wojna światowa:
Niemieckie dowództwo postanowiło o powrocie do doktryny nieograniczonej wojny podwodnej.
Wojska tureckie zostały wyparte z półwyspu Synaj.

[Miguel de Catalan]

09.01.1493 r.
Krzysztof Kolumb jako pierwszy Europejczyk ujrzał manaty, biorąc je za syreny.
Kolumb z trzema statkami Nina, Pinta i Santa Maria popłynął z Hiszpanii na Atlantyk, mając nadzieję na otwarcie zachodniego szlaku handlowego do Azji, ale nowy szlak zaprowadziła go do Ameryki, która wówczas nazywano „Nowym Światem”.
Syreny to mityczne stwory pół kobiety, pół ryby. Wspominano o nich w kulturze podróżników morskich od czasów starożytnej Grecji. Zwykle opisywane są jako kobiety z rybimi ogonami, a w rękach zazwyczaj trzymają lustro lub grzebień. Według legend żyją w oceanach i mogą przybrać postać człowieka i poślubić śmiertelnych ludzi.
Syreny są często kojarzone także z syrenami, czyli kolejnym mitycznym stworzeniem opisywanym jako pół – kobieta, pół -ptak. Według legend żyją na wyspach i śpiewają kuszące pieśni, aby uwieść i zabić marynarzy.
Czy Kolumb naprawdę mógł spotkać syrenę, czy nie? Większość marynarzy, którzy twierdzili, że widzieli syreny, w rzeczywistości nie oglądali mitycznych stworzeń. Naukowcy sugerują, że były to manaty.
Manaty są wolno poruszającymi się ssakami morskimi o oczach podobnych do ludzkich, z bulwiastymi twarzami i ogonami w kształcie łopatek. Uważa się, że manaty pochodzą od tego samego przodka, co słonie. Długość tych zwierząt wynosi około 3 – 4 metrów, a waga dorosłych osobników waha się od 350 do 500 kilogramów.
Manaty żyją średnio około 50 – 60 lat i nie mają naturalnych wrogów. Są one jednak klasyfikowane jako zagrożone wyginięciem. W Stanach Zjednoczonych większość manatów znajduje się na Florydzie. Wiele z nich umiera lub doznaje obrażeń podczas kolizji ze statkami. Niemniej jednak są ludzie, którzy nadal wierzą, że Kolumb naprawdę zderzył się z prawdziwymi syrenami z mitów i legend.

[Miguel de Catalan]

09.01.1798 r.
Z rozkazu Napoleona Bonapartego została zniszczona galera dożów weneckich „Bucentaur”.
Stocznia w Wenecji zachowała przez większą część XVII wieku sławę, którą zdobyła w drugiej połowie XVI w. To właśnie tu budowano statki dla całego świata. Jeszcze w początkach XVII wieku okrętami wojennymi Najjaśniejszej Republiki Wenecji, bezustannie, jak Hiszpania, toczącej boje z Turkami i piratami berberyjskimi, były galery. Przywódcy wojskowi w obu krajach mieli wciąż w pamięci wynik bitwy pod Lepanto (1571), w której ten typ okrętu dowiódł swej bezsprzecznej wyższości nad okrętami tureckimi. Małej sile ognia galer - ich działa mogły strzelać tylko do przodu i do tyłu - starano się zaradzić poprzez wprowadzenie galeasów - galer z dodanymi szeregami dział na obu burtach. Galeas okazał się jednak okrętem ciężkim i powolnym, bez szans w starciu z nowoczesnym galeonem. Pomimo to trzeba było bitew stoczonych na początku XVII wieku z flotami holenderską i angielską, aby żeglarze hiszpańscy, weneccy i genueńscy pojęli oczywistą niższość galer i galeasów wobec szybkich i dobrze uzbrojonych galeonów państw znad Morza Północnego.
Napęd wiosłowy galer i galeasów, który zachowywał pewien sens na stosunkowo niewielkim akwenie Morza Śródziemnego, szczególnie przy jego kapryśnych warunkach meteorologicznych, okazywał się całkowicie nieprzydatny w długich rejsach transoceanicznych. Niższość tych okrętów w starciu z galeonami wynikała przede wszystkim z ich powolności; trzeba więc było za wszelką cenę dodawać wioseł i powiększać sam okręt, co z kolei prowadziło do angażowania coraz większej liczby osób niezbędnych do prowadzenia galer do walki. Pomimo to galera pozostała w krajach śródziemnomorskich aż do schyłku XVIII wieku symbolem władzy i potęgi.
Przykładem tego były galery Zakonu Kawalerów Maltańskich - ostatnia jednostka tego typu powstała w 1790 roku. Także dwurzędowe galery papieskie budowano aż do połowy XVIII wieku. Królewskie galery francuskie osiągały aż do 55 metrów długości i zabierały na pokład 800 ludzi. Okrętów wiosłowych używano w Wenecji dla okazania przepychu i znaczenia władzy; to właśnie na pokład słynnej galery zwanej Bucentauro, napędzanej wyłącznie wiosłami, wsiadał wenecki doża w czasie uroczystych zaślubin miasta z morzem. Pierwszy okręt o tej nazwie zbudowano w 1252 roku; w ciągu niemal 550 lat, aż do 1798 roku, kiedy to ostatni na rozkaz Napoleona spalili Francuzi, używano jedynie trzech Bucentauri.