Tego dnia...

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE
28.02
380 – Cesarz wschodniorzymski Teodozjusz I Wielki nakazał wszystkim podległym mu ludom przyjęcie chrześcijańskiej wiary w Świętą Trójcę w formie przyjętej przez sobór nicejski w 325 roku.
870 – Na VIII soborze powszechnym w Konstantynopolu ekskomunikowano patriarchę Focjusza I Wielkiego. Zakończyło to trwającą od 863 roku schizmę Focjusza.
1476 – Wojska księcia Burgundii Karola Śmiałego dokonały masakry 412 obrońców zdobytego szwajcarskiego miasta Grandson.
1525 – W Meksyku hiszpańscy konkwistadorzy powiesili ostatniego władcę Tenochtitlánu Cuauhtémoca.
1621:
Ferdynand II Medyceusz został wielkim księciem Toskanii.
Wojna trzydziestoletnia: został podpisany tzw. akord drezdeński – ugoda między cesarzem Ferdynandem II Habsburgiem a stanami śląskimi.
1609 – W Wyborgu został zawarty antypolski sojusz między carem Rosji Wasylem IV Szujskim a królem Szwecji zawarł Karolem IX Wazą.
1638 – Wojna trzydziestoletnia: zwycięstwo armii cesarskiej nad wojskami protestanckimi pod wodzą Bernarda Weimarskiego w I bitwie pod Rheinfelden.
1677 – Wojna Francji z koalicją hiszpańsko-austriacko-lotaryńską: armia francuska rozpoczęła oblężenie bronionej przez garnizon hiszpański twierdzy Valenciennes.
1785 – Został stracony przywódca zdławionego powstania chłopskiego w Siedmiogrodzie Vasile Ursu Nicola (znany jako Horea).
1801 – Zostały założone Zakłady Putiłowskie w Sankt Petersburgu, później jedna największych fabryk maszyn w Imperium Rosyjskim i ZSRR.
1823 – José de la Riva Agüero został prezydentem Peru.
1825 – Zawarto układ rosyjsko-brytyjski ustalający granicę między Alaską a Kanadą.
1835 – Elias Lönnrot opublikował pierwsze wydanie fińskiego eposu narodowego Kalevala.
1844 – W wyniku wybuchu pocisku artyleryjskiego na pokładzie okrętu wojennego „USS Princeton” na rzece Potomak zginęło 8 osób, w tym dwóch członków amerykańskiego rządu. Eksplozję przeżył m.in. prezydent John Tyler.
1848 – Rewolucja lutowa: francuski republikański Rząd Tymczasowy powołał tzw. Komisję Luksemburską (Komisję Rządu do Spraw Robotniczych), której posiedzenia z udziałem delegatów robotniczych (660) i przedstawicieli przedsiębiorstw (230) odbywały się w paryskim Pałacu Luksemburskim (stąd nazwa).
1854 – Założono amerykańską Partię Republikańską.
1861 – Utworzono Terytorium Kolorado.
1865 – W Peru wybuchło antyrządowe powstanie pod wodzą płk Mariano Ignacio Prado.
1878 – Austriacki astronom Johann Palisa odkrył planetoidę (184) Dejopeja.
1892 – Niemiecki konstruktor Rudolf Diesel opatentował silnik spalinowy.
1897 – Ostatnia królowa Madagaskaru Ranavalona III została zmuszona przez Francuzów do ustąpienia i emigracji.
1900 – II wojna burska: wojska brytyjskie zdobyły po trzech miesiącach oblężenia miasto Ladysmith.

[Miguel de Catalan]

Paweł Szymon Skworoda - Bitwa pod Trzcianą 27 VI 1629. Legendarna łaźnia Lwa Północy.

Na przeciwległym skrzydle i w centrum do starcia doszło nieco wcześniej i to tam właśnie rozegrał się dramat szwedzkiej ariergardy. Polskie chorągwie kozackie poszły zaciężnym Niemcom szwedzkim w oczy, wiążąc w walce i przesłaniając manewr husarii. Graf Renu być może widząc tylko kilka polskich oddziałów starał się wykorzystać złudną przewagę liczebną swojego regimentu i uderzył na kozaków, którzy dotrzymali mu pola. Nawet jeśli na samym początku ustąpili nieco miejsca manewrem to oddalające się od wsi w ślad za nimi kompanie jazdy niemieckiej głębiej wchodziły do rysującego się powoli saka. Być może dlatego Szwedzi uważają, że w tej fazie to Koniecpolski uderzył bez porozumienia z von Arnimem, który przyszedł mu z pomocą, gdy graf Renu zaczął oskrzydlać Polaków. Polscy kozacy łączyli w sobie nieuchwytność ze zdolnością prowadzenia skoncentrowanego ognia w określonym kierunku. Pole bitwy szybko zaczęły zasnuwać dymy po wystrzałach z polskich arkebuzów i szwedzkich pistoletów. Polacy upatrywali jednak momentu, gdy ich wódz uderzy potężnie husarią, Niemcy szwedzcy zaś mieli nadzieję na zwycięstwo nad nękającym ich od tylu miesięcy wrogiem. Naprzeciw skromnym, niemal szarym szeregom najeźdźców wyjeżdżali jakby na harc jeźdźcy polscy w czapkach futrzanych, z bandoletami kołowymi, a przy bokach ich koni dostrzec można było orientalnych wzorów łubie na łuk i krótkie kołczany, ze strzałami być może pomalowanymi na czerwono...
Spis treści:
Wstęp
I Wojna o ujście Wisły (1626–1629)
II Wojskowość Rzeczypospolitej i Szwecji w XVII wieku
III Szwedzki Lew versus alians dwóch Orłów
IV Królewska łaźnia
V Doppeladler Tag?
Epilog
Aneksy
Bibliografia
Spis map

[Miguel de Catalan]

28.02.1609 r.
II wojna polsko-szwedzka: wojska hetmana wielkiego litewskiego Jana Karola Chodkiewicza zaatakowały bronioną przez Szwedów Parnawę, zdobywając ją 2 marca.
Kampania 1609 roku to jeden wielki popis talentu i energii Jana Karola Chodkiewicza. Nieopłacone, głodne i obdarte wojsko groziło buntem, hetman zaś w same zapusty skłonił je do heroicznego pochodu przez zawalone śniegiem lasy, potem brzegiem zamarzniętego morza - ku Parnawie. Okryty tylko burką przez półtorej doby sterczał konno na trzaskającym mrozie, czekając na chwilę sposobną. Dawał przykład wytrwałości. Sam przecie zabronił palenia ognisk i kazał stać bez ruchu, by zaskoczyć fortecę. (...) Parnawę wziął Chodkiewicz szturmem, wysadziwszy [osobiście!] bramy petardami (...)" (P. Jasienica "Rzeczpospolita Obojga Narodów. Srebrny wiek", s.284).

[Miguel de Catalan]

28.02.1621 r.
Wojna trzydziestoletnia: został podpisany tzw. akord drezdeński – ugoda między cesarzem Ferdynandem II Habsburgiem a stanami śląskimi.
Śląsk, mimo że uczestniczył w wojnie trzydziestoletniej jedynie do 1621 roku, należał do najbardziej poszkodowanych w tym konflikcie krajów.
Najbardziej krwawą, okrutną i wyniszczająca wojną w dziejach Europy była wojna trzydziestoletnia, trwająca od 23 maja 1618 do 24 października 1648 roku. Objęła swoim zasięgiem prawie całą Europę, od Siedmiogrodu (dzisiejsza Rumunia) po Hiszpanię i od Bałkanów po Szwecję.
Śląsk, mimo, że formalnie uczestniczył w tej wojnie jedynie do 1621 roku, należał do najbardziej poszkodowanych w tym konflikcie krajów. Polska, która nie była bezpośrednim uczestnikiem tej wojny, w swojej historiografii traktuje ją marginalnie, opisując ją niesłusznie jedynie jako zachodnioeuropejską wojnę religijną.
Strąceni na kupę gnoju:
Początek XVII wieku to w Koronie Czeskiej czas władzy schorowanego Rudolfa II Habsburga, a jednocześnie okres politycznych zabiegów Stanów Śląskich o sięgnięcie po supremację w Koronie. Uzyskany List Majestatyczny (20 sierpnia1609 roku) gwarantował z jednej strony swobodę religijną, z drugiej wykluczał biskupa wrocławskiego z pełnienia urzędu śląskiego starosty generalnego (mógł nim być jedynie świecki książę śląski). W 1611 roku Stany Śląskie wykorzystały konflikt w rodzinie Habsburgów i wymusiły zgodę na utworzenie osobnej Kancelarii Śląsko-Łużyckiej, zlikwidowanej jednak 5 lat później. W ówczesnych realiach funkcja starosty generalnego odpowiadała mniej więcej dzisiejszemu prezydentowi, a kancelaria kraju – rządowi. Wybór na następcę cesarza ultrakatolickiego arcyksięcia Ferdynanda ze styryjskiej linii Habsburgów oraz układ z Onate, dający hiszpańskiej linii Habsburgów prawo sukcesyjne w Koronie Czeskiej i na Węgrzech, spowodował bunt Czechów – tzw. defenestrację praską: strącenie namiestników cesarskich z okien hradczańskiego zamku na kupę gnoju – co stanowiło bezpośrednią przyczynę wojny, która szybko rozlała się na całą Europę, by w długotrwałym i krwawym konflikcie zlikwidować pozostałości wywodzących się jeszcze ze średniowiecza stosunków, sojuszy i zależności. Mimo religijnych powodów konfliktu, u jego podłoża tkwił zamiar wzmocnienia stanowo-federalistycznego modelu Korony Czeskiej. Istotą miało być to, aby pod jednym królem gwarantującym jedność Korony Czeskiej, właściwą władzę przesunąć w ręce Stanów. Stany krajów (Czech, Śląska, Moraw i Łużyc) miały być samodzielne, miały mieć równe prawa oraz uczestniczyć w wyborze króla. Wbrew religijnemu zaczynowi, religijnej propagandzie i religijnym uzasadnieniem działań militarnych, sojusze, zyski i straty w tej wojnie przebiegały w poprzek wyznań. Największą polityczną stratę w wyniku wojny poniosła ultrakatolicka Hiszpania, a najbardziej politycznie zyskała ultrakatolicka Francja. Wśród protestantów najbardziej straciła będąca wcześniej lokalnym mocarstwem Korona Czeska, w tym same Czechy, Stany Śląskie i Łużyce. Na mocarstwo europejskiego formatu wyrosła protestancka Szwecja. Formalnie protestanckimi wojskami duńskimi dowodził gorliwy katolik Ernst von Mansfeld, który ścierał się m. in. z pozostającymi pod katolickim dowództwem prawosławnymi Kozakami...
Bunt praski i obrona Śląska:
Nie ma kompleksowych prac opisujących wojnę 30- letnią na Śląsku. Zarówno polscy, jak i niemieccy historycy, jak do tej pory traktowali ten temat po macoszemu. Znajdujemy jedynie w obu językach prace omawiające wybrane, wąskie tematy lub sprowadzające się jedynie do problemów bardzo lokalnych, konkretnych miast czy posiadłości.
Rozruchy wywołane buntem praskim doprowadziły do powstania konfederacji Czech, Stanów Śląskich, Moraw, Łużyc, Dolnej i Górnej Austrii. Stany Śląskie ze względu na długość zewnętrznych granic znalazły się w bardzo trudnym położeniu. Formowane jednostki militarne jedynie w części skierowano do bezpośrednich walk z wojskami cesarskimi – 2 tysiące piechoty i 1160 jazdy (rok później dosłano następnych 600 konnych i 1 tysiąc piechoty) – większość przeznaczono do obrony granic kraju. Obronę Śląska sformowano na podstawie ordynacji obrony krajowej, dzieląc cały obszar na cztery regiony obronne. Z korespondencji wewnętrznej wiemy, że oddziały wojskowe rozmieszczono w miarę równomiernie wzdłuż granicy z Polską, od księstwa cieszyńskiego poczynając, na zachodnich jej fragmentach z Wielkopolską kończąc. W czasie trwania wojny liczebność wojsk śląskich aż do praktycznie kończącej bezpośredni udział jako jednej ze stron bitwy pod Białą Górą, stale i systematycznie rosła, stanowiły je jednostki zarówno wybranieckie, śląskie, jak i zaciężne z innych krajów.
Słabo zaludniony, ale bogaty:
Sytuację ludnościowa Śląska u progu wojny możemy jedynie oszacować na podstawie spisu z 1578 roku. Spis ten wykazał bardzo nierównomierne zaludnienie Śląska. Od ludnych księstw opawskiego, karniowskiego, brzeskiego, nyskiego, wrocławskiego i świdnickiego (do 50 osób/km.kw) do księstw opolskiego i raciborskiego (jedynie okolo 18 osób/km.kw). Wyliczenia wskazują, że w 1619 roku na Śląsku (prawdopodobnie i w przybliżeniu) mieszkało nieco ponad 1.5 miliona osób. Potencjał finansowy Stanów Śląskich był wysoki i najprawdopodobniej w przeliczeniu na mieszkańca należał do najwyższych wśród wszystkich krajów biorących udział w wojnie. Obrona terytorialna kraju opierała się na istniejących twierdzach, jednak w ich rozmieszczeniu również były wielkie dysproporcje między różnymi częściami kraju. Obok potężnych i nowoczesnych twierdz Legnicy, Wrocławia i przede wszystkim Brzegu mieliśmy silne twierdze, których umocnienia pochodziły z XV i XVI wieku: Świdnica, Jawor, Jelenia Góra, Lwówek Śląski, w trakcie wojny wzmocniono także fortyfikacje Dzierżoniowa, Ziębic i Strzegomia. Stosunkowo silne umocnienia posiadało Opole i Opawa. Większość miast była słabo broniona pojedynczym murem obronnym (na przykład Racibórz, Wodzisław, Żory, Gliwice), a w najgorszej sytuacji były miasta otwarte (na przykład Rybnik).
Wszystkie armie Europy:
Klęska wojsk Konfederacji w bitwie po Białą Górą w dniu 8 listopada 1620 roku skłoniła Stany Śląskie do znalezienia kompromisowego porozumienia ze zwycięzcami. Był to tak zwany akord drezdeński – porozumienie cesarza Ferdynanda II ze Stanami Śląskimi, gwarantowane przez elektora saskiego i wielka kontrybucja finansowa zapłacona przez Śląsk z jednej, amnestia dla Ślązaków z drugiej strony. Akord szybko jednak okazał się fikcją. Śląsk formalnie nie będący stroną konfliktu przez następne kilkadziesiąt lat wciąż był areną walk, rabunków wojennych, wciąż nakładano nań kontrybucje wojenne.
W momencie wybuchu wojny Śląsk znalazł się na peryferiach działań wojennych, toczonych głównie w Austrii i Czechach, szybko jednak wraz z rozprzestrzenieniem się działań militarnych, stał się głównym korytarzem łączącym miejsca intensywnych walk: obszar brandenbursko-pomorski i cały zachodnio-europejski z kluczowym austriacko-węgiersko-siedmiogrodzkim. Głubczyce stały się kluczem do Bramy Morawskiej. Przez Śląsk maszerowały wszystkie praktycznie armie Europy. Mordując, paląc, rabując. Właśnie w tym późniejszym okresie na naszym terenie rozegrały się dwie wielkie bitwy wojny trzydziestoletniej. 11 października 1633 roku pod Ścinawą starły się zwycięskie wojska cesarskie (łącznie z kawalerią śląską) z oddziałami szwedzko – saskimi. W bitwie wzięło udział w sumie około 70 000 żołnierzy. Z kolei 13 maja 1634 roku Saksonia pokonała pod Legnicą wojska cesarskie.
Na granicy z Polską:
Długa granica z Polską, której król Zygmunt III Waza był naturalnym, konfesyjnym i rodzinnym sojusznikiem cesarza Ferdynanda II, była właściwie nie do obrony. Z tego powodu jeszcze przed przystąpieniem do Konfederacji antycesarskiej Stany Śląskie podjęły oficjalną i zakulisową ofensywę dyplomatyczną w Polsce, tym pilniejszą, że biskup wrocławski, Karol Styryjski (brat cesarza) nakłaniał w licznych pismach króla i możnowładców polskich do przystąpienia do wojny przeciwko Stanom Śląskim. W liście do prymasa Polski pisał m. in. (cytuję): " (...) na ostatnim sejmie wrocławskim postanowiono pogranicze polskie od Polski przegrodzić rowem i warowniami. (...) Upraszamy też abyś króla Zygmunta nakłaniać i napominać nie przestawał (...)"
Zygmunt III, po naradzie z kilku zaufanymi senatorami polskimi wysłał posła Zaleskiego do Stanów Śląskich we Wrocławiu, z pismem nakłaniającym do wyłamania się z Konfederacji. W odpowiedzi Stanów dostarczonej Zaleskiemu już następnego dnia czytamy m. in. : "Z listu (...) poznaliśmy uprzejmy umysł Waszej Królewskiej Mości i troskliwe staranie o dobro nie tylko sławnego królestwa czeskiego, ale też prowincji skonfederowanych, tudzież ojczyzny naszej, ukochanego Szląska. (...)" Dalej Stany dziękują za troskę, piszą o przyjaźni z Polską i dołożeniu wszelkiej staranności, aby nie naruszyć tych dobrych stosunków. Wyjaśniają powody buntu wskazując, iż to Ferdynand II naruszał wielokrotnie prawa krajowe, gwałcąc przede wszystkim przysługującą stanom Korony Czeskiej samowładzę.
Jednocześnie wysłany przez Zygmunta III do biskupa wrocławskiego, do Nysy, królewicz Władysław, zawiózł następujące propozycje polskiego udziału w wojnie po stronie cesarskiej: zaciąg 5000 lisowczyków do służby cesarskiej, 50 000 rejestrowych kozaków zaporoskich – mogą stawić się na Śląsku na początku sierpnia, książę Ostrogski i hetman Żółkiewski mieli też wysłać swoje prywatne armie – około 20 000 doświadczonych żołnierzy.
Misja Kochcickiego:
Tak wielka siła militarna mogła zdławić Konfederację w kilka tygodni, na szczęście większość senatorów polskich sprzeciwiła się przystąpieniu do wojny, w czym zasługa skutecznych zabiegów dyplomacji Stanów Śląskich, tradycyjnej antyhabsburskiej wrogości części polskich magnatów oraz zakulisowych działań prowadzonych w imieniu Stanów przez Starostę Górnośląskiego Andreasa Kochcickiego. Kochciccy byli potężnym górnośląskim rodem magnackim. Władali rozległymi dobrami Bytomia i Ujazdu, poprzez Lubliniec, Koszęcin i rodowe Kochcice, Turawę aż do Koźla i Białej. Ojciec Andreasa, Jan Kochcicki, oficjalnie radca Komory Śląskiej zarządzającej założoną na Śląsku w 1578 roku pocztą państwową, był jednocześnie twórcą i nadzorcą sieci dyplomatów reprezentujących cesarza Rudolfa II oraz finansowanej z kasy cesarza siatki szpiegowskiej w Polsce. Stał za wszystkimi zakulisowymi działaniami tzw. stronnictwa habsburskiego w Polsce, także w czasie elekcji królewskich. Z zachowanych dokumentów można wnioskować, że jedynie wyselekcjonowana część informacji szpiegowskich docierała do Rudolfa II, część zostawała tajemnicą Stanów Śląskich, przy czym wydaje się, że Jan Kochcicki jedynie unowocześnił i przyspieszył w oparciu o sieć pocztową przekazywanie informacji, sama siatka szpiegowska miała chyba dłuższą historię i była konieczna wobec trwającej od kilku stuleci dość wyrównanej wojny handlowej małego terytorialnie Śląska z potężną Polską (temat niewątpliwie wart osobnych, szczegółowych badań i analizy). Andreas Kochcicki nie tylko był bajecznie bogaty, ale i wszechstronnie wykształcony. Był również sponsorem wielu uczonych i szkół w swoich miastach. Był też pierwszym górnośląskim magnatem przemysłowym – w jego dobrach pracowały liczne huty zarządzane przez Walentego Roździeńskiego (autora pierwszego dzieła traktującego o górnictwie i hutnictwie). Po ojcu przejął też wszystkie kontakty w Polsce i pełną informację o możliwości oficjalnych i zakulisowych działań w Polsce. Praktycznie w momencie podjęcia przez Stany Śląskie decyzji o przystąpieniu do Konfederacji, skutecznie uaktywnił stare stronnictwo antyhabsburskie, jak i część dotychczasowych zwolenników monarchów wiedeńskich.
Dobra Kochcickiego zostały skonfiskowane przez zwycięskiego Ferdynanda II w 1628 roku, a ujęty Andreas zmarł w 1634 roku w więzieniu we Wiedniu, ocalała część rodziny ratowała się ucieczką do Saksonii i Polski.

[Miguel de Catalan]

Ta szara, nieszczęsna, głodująca piechota… - piechota w I Rzeczpospolitej
Ciągle wspomina się o głodzie jaki panował wśród Polaków podczas oblężenie Kremla moskiewskiego w 1612 roku. Jednak tak naprawdę każde działania wojenne niosły większy bądź mniejszy głód dla armii. Często najbardziej poszkodowana była piechota o czym wspominają liczne wspomnienia z tamtych lat.
,,Tych z konnicy zmarło niewielu, częściej umierali piechurzy. Wielu zmarło w obozie, drudzy w Kamieńcu, liczni w drodze do Lwowa. Zostało tylko niewielu Niemców [piechoty niemieckiej] zdolnych do powrotu do swego kraju. Główna przyczyna w ich zmęczeniu, w tym, że całą drogę szli pieszo. Ponadto gdy przyszli do obozu, to nie mieli chleba.”
Tak pisał o piechocie niemieckiej jeden z kronikarzy po zakończeniu walk pod Chocimiem w 1621 roku. Historycy są zgodni, że piechota odżywiała się o wiele gorzej niż jazda polska. Należy pamiętać, że jazda w Rzeczpospolitej miała charakter przeważnie szlachecki, a w piechocie mogliśmy znaleźć głównie chłopów, mieszczan i ludzi luźnych.
Ile ówcześnie spożywano kalorii jest bardzo ciężkie do oszacowania. W czasie działań wojennych jest to niemożliwe do obliczenia. W czasie pokoju już bardziej. Wylicza się, że typowe szlacheckie wyżywienie do połowy XVII wieku mogło liczyć ponad 5000 kcal dziennie. Pocztowi i piechurzy mogli spożywać około 3500 kcal dziennie. W drugiej połowie XVII wieku liczby te spadają o nawet pół tysiąca kcal z uwagi na wyniszczenia wojenne w Rzeczpospolitej.
„Nasza piechota rozbiegła się na kilka mil wokół obozu szukając w pustych ogrodach korzeni lub rzepy, by ratować się przed śmiercią z głodu. Znajdowali jednak tylko psie i końskie mięso (padlinę), które zjadali z wielkim apetytem (...)”
Tak wspomina zimę na Pomorzu w 1658 roku Hieronim Chrystian Holstein, najemnik niemiecki walczący dla Rzeczpospolitej. Piechota była poszkodowana też przez nikłą mobilność. Towarzysze jazdy mogli wypuszczać się za obozy wojskowe w poszukiwaniu jedzenia nawet na kilka mil. Piechota musiała natomiast szukać jedzenie na najbliższym terytorium, które zwykle było wyniszczone wojną. Holstein również wspomina jak w 1660 roku, gdy walczył na Ukrainie, wodę właśnie m.in. dla piechoty przywozili rajtarzy w swoich kapeluszach.
Kolejnym problemem był nieregularny żołd i zawyżane ceny żywności przez kupców, którzy przyjeżdżali do obozów wojskowych. Przykładowo cena bochenka chleba w obozie pod Beresteczkiem latem 1651 roku wynosiła 12 groszy, gdzie w normalnych warunkach cena wynosiła… 1,5 groszy! Jazda mimo drożyzny mogła sobie czasem pozwolić na kupno jedzenia, jeśli posiadali wówczas jakieś pieniądze. Spodziewać się też mogli czasem nawet podarków od rodzin. Piechota była zwykle pozostawiana sama sobie.
„piechota już po części umiera, bo pieniędzy na tą ćwierć nie wzięli, nie mają za co kupić, i głód między nimi, a cóż kiedy się stąd ruszymy, a to przecież k. j. m. kupił dla nich łasztów żyta kilkadziesiąt za swe pieniądze”
Tak przedstawiał sytuację w obozie pod Beresteczkiem nieznany nam pamiętnikarz. Po drugiej stronie wśród Kozaków nie było lepiej. Ziemie Ukrainy zniszczone pożogą wojenną nie dały rady wyżywić obu armii, gdy pola leżały odłogiem.
Od lat siedemdziesiątych XVII wieku jazda uzyskała jeszcze dodatek zwany hiberną, który polepszał ich sytuację na leżach zimowych. Jak wspomina profesor Tadeusz Srogosz o piechotę zadbano podczas kampanii w Mołdawii w 1691 roku. Zrozumiano, że ona ma większe problemy z zaopatrzeniem niż jazda więc otoczono ją opieką. Organizacją zaopatrzenia w tej kampanii zajmował się m.in. nuncjusz papieski Opisio Pallavicini korzystający z subsydiów papieskich.
Liczba piechoty w armii Rzeczpospolitej systematycznie rosła w drugiej połowie XVII wieku.
Autorem grafiki jest Anatoly Telenik.
Bibliografia:
Ivan Gavryliuk, Niewygrana wojna. Sztuka wojenna Bohdana Chmielnickiego i innych dowódców kozackich w latach 1648-1651, Oświęcim 2019
Ivan Gavryliuk, Nieznana strona znanej wojny: głód w armiach koronnej i kozackiej w pierwszych latach powstania Bohdana Chmielnickiego, Wschodni Rocznik Humanistyczny, tom XVI, 2019, s.115-132
Leszek Podhorecki, Chocim 1621, Warszawa 1988
Tadeusz Srogosz, Życie codzienne żołnierzy armii koronnej i litewskiej w XVII wieku, Oświęcim 2018, s. 100-118

[Miguel de Catalan]

Marzec – trzeci miesiąc w roku, według kalendarza gregoriańskiego ma 31 dni.

Nazwa miesiąca pochodzi od łacińskiej nazwy Martius (‘miesiąc Marsa’; zobacz: kalendarz rzymski). Od niej wywodzi się większość nazw tego miesiąca w językach europejskich. Staropolska nazwa marca to brzezień. Inna nazwa, obecnie niespotykana, to kazidroga.

W marcu następuje na półkuli północnej równonoc wiosenna, a na południowej równonoc jesienna. Meteorologicznie jest to w Polsce miesiąc wiosenny.

[Miguel de Catalan]

01.03
1581 – Powstał Trybunał Główny Wielkiego Księstwa Litewskiego.
1681 – Król Jan III Sobieski wydał dekret zakazujący prawosławnym publicznego manifestowania swej wiary i domagania się zwrotu przejętych przez unitów cerkwi i klasztorów.
1725 – Orzysz uzyskał prawa miejskie.
1771 – Klęska konfederatów barskich w bitwie z Rosjanami pod Rachowem.
1794 – W Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się premiera wodewilu Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale z muzyką Jana Stefaniego do libretta Wojciecha Bogusławskiego.
1846 – Powstanie krakowskie: Austriacy stanęli pod Krakowem i zażądali kapitulacji miasta w ciągu 48 godzin.
1863 – Powstanie styczniowe: zwycięska potyczka oddziału Walerego Parczewskiego z Kozakami pod Czarną Wsią.
1906 – Ukazał się pierwszy numer dziennika „Wiadomości Częstochowskie”.

[Miguel de Catalan]

WYDARZENIA NA ŚWIECIE
01.03
86 p.n.e. – Wódz rzymski Sulla zdobył Ateny.
286 – Cesarz Dioklecjan uznał swego towarzysza broni Maksymiana Augustem i przekazał mu władzę nad zachodnią częścią Cesarstwa rzymskiego.
293 – Konstancjusz Chlorus został adoptowany przez cesarza Maksymiana i otrzymał tytuł cezara.
492 – Gelazjusz I został papieżem.
705 – Jan VII został papieżem.
834 – Przywrócono pełnię władzy królowi Franków Ludwikowi I Pobożnemu, której pozbawił go jego najstarszy syn Lotar.
1382 – W Paryżu wybuchło powstanie wywołane podniesieniem podatków.
1420 – Papież Marcin V wydał bullę wzywającą katolików do zorganizowania krucjaty antyhusyckiej.
1457 – W miejscowości Kunvald w Czechach została założona wspólnota husycka Bractwo Ewangelii Chrystusa.
1562 – Doszło do masakry hugenotów w Wassy, co spowodowało wybuch serii wojen religijnych we Francji.
1565 – Założono Rio de Janeiro.
1642 – W Padwie niemiecki anatom Johann Georg Wirsung, podczas sekcji zwłok straconego mordercy Zuane Viaro della Badia, odkrył i opisał przewód trzustkowy.
1692 – W Salem w Nowej Anglii rozpoczęło się „polowanie na czarownice”.
1694 – Angielski dwupokładowy okręt liniowy III-rangi HMS „Sussex” zatonął w czasie sztormu w pobliżu Gibraltaru wraz z admirałem Whelerem i całą 500-osobową załogą, z wyjątkiem dwóch osób. Ten sam sztorm pochłonął również 5 innych okrętów wojennych Royal Navy i 6 statków handlowych. Na pokładzie „Sussexa” znajdował się ładunek 10 ton złotych monet wartych milion ówczesnych funtów (obecnie ponad 500 milionów dolarów amerykańskich) przeznaczonych dla księcia Sabaudii Wiktora Amadeusza II.
1700:
W Danii i niektórych księstwach Niemiec wprowadzono kalendarz gregoriański.
W Szwecji wprowadzono kalendarz szwedzki, będący przesuniętym o dzień wariantem kalendarza juliańskiego.
1711 – W Londynie ukazało się pierwsze wydanie czasopisma „The Spectator”.
1753 – W Szwecji wprowadzono kalendarz gregoriański.
1781 – W USA weszły w życie Artykuły konfederacji i wieczystej unii.
1792 – Franciszek II Habsburg został arcyksięciem Austrii, królem Czech i Węgier.
1793 – Francuski Konwent Narodowy uchwalił aneksję Niderlandów Austriackich (dzisiejszej Belgii).
1803 – Ohio jako 17. stan dołączyło do Unii.
1808 – Napoleon Bonaparte wydał dekret wprowadzający nowy system heraldyczny w miejsce zniesionych przez rewolucję herbów i tytułów ancien régime’u.
1811 – Na polecenie wicekróla Egiptu Muhammada Ali w Kairze dokonano masakry kilkuset emirów mameluckich.
1815 – Napoleon Bonaparte powrócił do Francji z wygnania na Elbie – początek tzw. 100 dni Napoleona.
1819 – Zwodowano amerykański okręt liniowy USS „Columbus”.
1836 – Teksas ogłosił niezależność od Meksyku.
1835 – Manuel Oribe został prezydentem Urugwaju.
1840 – Adolphe Thiers został po raz drugi premierem Francji.
1843 – Joaquín Suárez de Rondelo został prezydentem Urugwaju.
1845:
Prezydent John Tyler podpisał rezolucję o aneksji Teksasu przez USA.
Została zlikwidowana separatystyczna Republika Rio-Grandense w południowej Brazylii.
1846 – Jean-Baptiste Riché został prezydentem Haiti.
1847:
Faustin Soulouque został prezydentem Haiti.
Stan Michigan zniósł karę śmierci.
1852:
José Trinidad Cabañas został prezydentem Hondurasu.
Juan Francisco Giró został prezydentem Urugwaju.
1854:
Meksykańscy oficerowie spiskujący przeciwko dyktatorowi Antonio Lópezowi de Santa Anna przyjęli tzw. plan ayutlański.
Niemiecki astronom Robert Luther odkrył planetoidę (28) Bellona a jego rodak Albert Marth planetoidę (29) Amphitrite.
W USA ukazała się powieść dla dziewcząt Tajemnica Gerty Marii Susanny Cummins.
1855 – XI Dalajlama Khedrub Gjaco objął pełnię władzy.
1856:
Gabriel Antonio Pereira został prezydentem Urugwaju.
Położono kamień węgielny pod budowę Teatru Wielkiego w Göteborgu.
1859 – U wybrzeży Kornwalii uruchomiono latarnię morską Godrevy.
1860 – Bernardo Prudencio Berro został prezydentem Urugwaju.
1864 – Anastasio Cruz Aguirre został prezydentem Urugwaju.
1867:
Constantin A. Creţulescu został premierem Rumunii.
Nebraska jako 37. stan dołączyła do Unii.
1868 – Lorenzo Battle został prezydentem Urugwaju.
1870 – Wojna paragwajska: zwycięstwo wojsk brazylijskich w decydującej bitwie pod Cerro Cora. Paragwaj ogłosił kapitulację.
1871 – Wojna francusko-pruska: W Paryżu odbyła się defilada pruskich wojsk, celebrująca zdobycie miasta i wygraną w wojnie z Francją.
1872:
Tomás Gomensoro został prezydentem Urugwaju.
Utworzono Park Narodowy Yellowstone.
1873 – José Ellauri został prezydentem Urugwaju.
1879 – Lorenzo Latorre został prezydentem Urugwaju.
1882 – Máximo Santos został prezydentem Urugwaju.
1886 – Francisco Antonio Vidal został prezydentem Urugwaju.
1890 – Julio Herrera y Obes został prezydentem Urugwaju.
1894:
Duncan Stewart został tymczasowym prezydentem Urugwaju.
Niemiecki astronom Max Wolf odkrył planetoidy: (385) Ilmatar i (386) Siegena.
1896 – I wojna włosko-abisyńska: zwycięstwo wojsk abisyńskich w bitwie pod Aduą.
1899 – Juan Lindolfo Cuestas został po raz drugi prezydentem Urugwaju.
1900 – W rumuńskim mieście Jassy uruchomiono komunikację tramwajową.
1901 – Utworzono Armię Australijsk

[Miguel de Catalan]

01.03.1694 r.
Angielski dwupokładowy okręt liniowy III-rangi HMS „Sussex” zatonął w czasie sztormu w pobliżu Gibraltaru wraz z admirałem Whelerem i całą 500-osobową załogą, z wyjątkiem dwóch osób. Ten sam sztorm pochłonął również 5 innych okrętów wojennych Royal Navy i 6 statków handlowych. Na pokładzie „Sussexa” znajdował się ładunek 10 ton złotych monet wartych milion ówczesnych funtów (obecnie ponad 500 milionów dolarów amerykańskich) przeznaczonych dla księcia Sabaudii Wiktora Amadeusza II.
Statek HMS Sussex był ogromną jednostką brytyjskiej floty królewskiej z 80 działami i 500 marynarzami na pokładzie. 1 marca 1694 roku, podczas rejsu z 10 tonami złota, jako łapówki dla księcia Sabaudii, zatonął w pobliżu Kadyksu. Historia statku jest fascynującym scenariuszem dla filmów przygodowych, obrazujących realia XVII i XVIII wieku.
Podczas wyprawy flota brytyjska znalazła się w środku sztormu. Nie chcąc rozbić się o skaliste wybrzeża Hiszpanii, admirał Wheeler próbował schować HMS Sussex i towarzyszące mu statki za Gibraltar. Manewr się nie udał. Z tonącej jednostki uratowały się tylko dwie osoby. Tragedia wydarzyła się 1 marca 1694 roku w odległości jednego dnia żeglugi od Gibraltaru. Wraz ze statkiem na dno poszedł skarb, szacowany dziś na 3,5 miliardów euro - 10 ton złota, 100 ton srebra i inne kosztowności. Rok później kolejna łapówka popłynęła w ładowniach do księcia, ale było już za późno, ponieważ książę Sabaudii potajemnie zmienił strony, opowiedział się za francuską ofertą i wojna skończyła się patem.
W latach 1998 i 2001 amerykańska firma Odysey Marine Exploration, zajmująca się poszukiwaniem głęboko zatopionych wraków, zlokalizowała wrak "Sussex" na głębokości 1000 metrów. Ze swoimi roszczeniami do spoczywającego na nim skarbu wystąpili Amerykanie (jako że sfinansowali ekspedycję), Brytyjczycy (statek był angielski) i Hiszpanie (wrak odnaleziono na hiszpańskich wodach terytorialnych). Nie rozstrzygnięto tego do dziś, a przyszłość wraku jest przedmiotem dyskusji między rządem brytyjskim, hiszpańskim a amerykańską firmą. Według hiszpańskich źródeł mała część skarbu została po cichu wydobyta przez Odysey Marine Exploration.

[Miguel de Catalan]

01.03.1692 r.
W Salem w Nowej Anglii rozpoczęło się „polowanie na czarownice”.
Historia wiedźm z Salem od lat pobudza naszą wyobraźnię , powstała nawet adaptacja filmowa pod tytułem „Czarownice Salem”, w którym wystąpili m. in. Daniel Day-Lewis i Winona Ryder.
Wszystko zaczęło się pod koniec 1691 r. Wtedy to mieszkanki Salem, małej miejscowości leżącej w Nowej Anglii: córka miejscowego pastora, Betty Parris, i jej kuzynka Abigail Williams zaczęły cierpieć na dziwne konwulsje. Obie twierdziły, że zostały „zaczarowane” przez żebraczkę Sarę Goods, starą kobietę Sarę Osborne i murzyńską niewolnicę, Titubę. Stopniowo objawy choroby zaczęły pojawiać się też u innych mieszkanek Salem.
Domniemane „czarownice” osadzono w więzieniu. Kiedy w czasie publicznego przesłuchania któraś z oskarżonych zabierała głos, dotknięte osobliwą „chorobą” dziewczynki tarzały się po podłodze. Jeszcze bardziej zadziwiła sędziego Tituba, która nie tylko przyznała się do winy, ale także podała nazwiska wielu innych mieszkańców miasteczka, rzekomo parających się czarną magią. Obecnie niektórzy eksperci i historycy podejrzewają, że dziwne konwulsje mogły być wynikiem zatrucia sporyszem, które powodowane jest przez grzyb znajdujący się na ziarnie zboża.
Polowanie na czarownice w Salem rozpoczęło się 1 marca 1692 roku i lawinowo zatrzymano coraz więcej osób oskarżanych o czary, a w mieście wybuchła psychoza strachu. W maju tego samego ruszył proces, gdzie przed sądem stanęło 80 osób, a wśród oskarżonych znalazły się nie tylko kobiety, ale także mężczyźni. Głównymi oskarżonymi była grupa dziewczynek z Abigail Williams i Betty Parris oraz jej przyjaciółki.
Po kilkumiesięcznym procesie sędzia Hathorne skazał niewinne 19 osób na śmierć poprzez powieszenie. Między 10 czerwca i 19 października 1692 na szubienicy powieszono 19 osób, głównie starsze i ubogie kobiety. Wśród skazanych znalazł się także pastor, który odmówił dalszego aresztowania rzekomych czarownic. Oskarżonego Gilesa Coreya, człowieka 80-letniego, zabito, miażdżąc mu głowę kamieniami.
Proces ”czarownic z Salem” zakończył się ostateczni w styczniu 1693 r. Wywołał powszechne oburzenie społeczeństwa Nowej Anglii. Żądano zadośćuczynienia rodzinom ofiar oraz osobom niesłusznie aresztowanym i prześladowanym. Jednak aż do 1954 r. nie wszyscy skazani na śmierć byli formalnie uniewinnieni.