ponieważ dawno obiecałem pochylenie się nad prawami, oto i nadszedł czas, by zacząć się z tego rozliczać. Przedstawiam wam pierwszą z dwóch konstytucji o reformie prawnej (druga będzie dotyczyć już prawa karnego - tj zbrodni i kar za nie). Dotyczy ona reformy sądownictwa, które zbliżymy do tego z realnej, XVII-wiecznej RON. Jest tu sporo zmian, uważnie panowie to przeczytajcie. Jednymi z najważniejszych będzie to, że przed sądem będą toczyć się procesy o pozbawienie szlachectwa, dodane są sądy apelacyjne oraz wyszczegółowione jest to, w jaki sposób ma wyglądać proces, jakie mogą być dowody itd. Nowe rzeczy, które wprowadza konstytucja, to księgi sądowe, w których poza zapisywaniem kolejnych etapów procesu i wyroku w celu dokumentacyjnym, będą mogły też być umieszczane umowy między szlachcicami (adopcji, kupna-sprzedaży, dzierżawy, testamenty), które nabierać od tego będą mocy prawnej - zdaje się, że tego nam bardzo brakowało. Tworzone też są nowe urzędy sądowe.
Mam nadzieję, że tak skonstruowana konstytucja pozwoli także nam na fabularne odgrywanie procesów, podobne w swej formie do kampanii wojskowych!
KONSTYTVCYJA SEYMOWA Z DNIA XXIX MIESIĄCA IX ANNO DOMINI MMXX O SĄDACHMy, Rady Koronne i Litewskie oraz stany oboyga narodów, mając na uwadze dobro całej Ojczyzny naszej, a także dać wyraz woli naszej, postanawiamy, co następuje:CZĘŚĆ PIERWSZA
WSTĘP
I.
Aby móc prawa nowe wprowadzić, postanawiamy zmiany w sądownictwie uczynić, dlatego też nieważną czynimy konstytucję o trybunale głównym i przenieść z dziennika ustaw do archiwum ją chcemy.
II.
Pod sądy podlegają jednako mieszczanie, duchowni, cudzoziemcy popełniający czyny zabronione na terenie Rzeczypospolitej oraz szlachcice. Wyłączeni spod ich jurysdykcji są chłopi, nad którymi w wypadku złamania prawa pan ma pełne prawo sądowe. W wypadku braku pana wobec chłopów kanclerz i król mogą postanowić, co uznają za stosowne.CZĘŚĆ WTÓRA
SĄDY I ICH RODZAJE
I
W Rzeczypospolitej trzy rodzaje sądów mieć chcemy, to jest sądy grodzkie, trybunały i sądy sejmowe.
II.
Sąd grodzki jest sądem pierwszej instancji. Sądzi on we wszystkich sprawach, poza tymi, przeznaczonymi dla sądu królewskiego, apelacjami i mocjami. Wyrok w ramach sądu wydaje jeden sędzia.
III.
Trybunał to sąd drugiej instancji, sądzi on apelacje wniesione od wyroków sądu grodzkiego oraz mocje zgłoszone wobec sędziego sądu grodzkiego. Wyrok w ramach trybunału wydaje deputat i jest on, poza przypadkiem opisanym w punkcie IV, ostateczny.
IV.
Sąd królewski jest specjalnym rodzajem sądu, na który król przekazuje swe kompetencje sądownicze. Rozpatruje on wyłącznie sprawy związane ze zdradą stanu i obrazą królewskiego majestatu oraz apelację od wyroków trybunału w których szlachcic został skazany na karę gardła oraz mocje wobec deputatów. Wyrok w ramach sądu królewskiego wydają najwyżsi członkowie kancelarii królewskiej, tj. kanclerz – przewodzący obradom, podskarbi wielki i hetman wielki. Wyrok ten zapada większością głosów w tajnym głosowaniu urzędników kancelaryjnych.CZĘŚĆ TRZECIA
URZĘDNICY SĄDOWI
I.
Tworzymy następujące stanowiska sądowe – palestranta (i palestranta sądowego); woźnego; sędziego; deputata i członka kancelarii królewskiej.
II.
Palestrant jest zastępcą procesowym, pomagającym stronom w postępowaniu (może on pełnić zatem rolę oskarżyciela lub obrońcy). Ma on obowiązek doprowadzić podjętą sprawę do końca i najlepiej, jak to potrafi, pomagać i radzić stronie, przez którą jest zatrudniony. Palestrantem niezawodowym może być każdy szlachcic oraz mieszczanin. Ma on prawo do otrzymania umówionego ze stroną, której pomaga, wynagrodzenia za swój trud. A dobrze jest, jeśli palestrant egzamin ze znajomości prawa zda u kanclerza przed przystąpieniem do wykonywania zawodu, uzyskując tym samym tytuł palestranta sądowego. Palestrant takowy, który egzamin zda, otrzymywać ma pensję co miesiąc ze skarbu królewskiego, nie może jednak odmówić pomocy w sprawie stronie, która się do niego zgłosi. Ponadto palestrant sądowy musi także czynić wykładnię prawa (to jest wytłumaczyć obowiązujące prawo) każdemu, kto się o to do niego zgłosi. Warujemy jednak, że palestrant traci tytuł palestranta sądowego, gdy zostanie woźnym, sędzią lub deputatem.
III.
Woźnym zostać może każdy szlachcic. Jest to osoba, która zajmuje się utrzymywaniem porządku na sali sądowej oraz odpowiada za egzekwowanie, tj. wykonywanie wyroków – ma on zadbać o to, by zostały one wykonane sprawnie, szybko i w sposób odpowiedni. Poza tym obowiązkiem woźnego jest informowanie stron o terminach rozpraw i wydanych wyrokach. Odpowiada on także za księgi sądowe, dba o nie i je uzupełnia. Do jego kompetencji należy także przyjmowanie oblat i wnoszenie ich do ksiąg oraz prowadzenie oględzin i skrutynium. By zostać woźnym, należy zdać egzamin ze znajomości prawa u kanclerza.
IV.
Sędzią zostać może szlachcic, który otrzyma tytuł ziemski co najmniej miecznika. Prowadzi on sprawy w sądzie grodzkim i wydaje wyroki. Co jednak sobie warujemy, nie może on sędziować w sprawie, w której jest on, lub członek jego rodziny, jedną ze stron – w takim razie należy wyznaczyć inną osobę do danej sprawy. By zostać sędzią, należy co najmniej miesiąc praktykować jako woźny oraz zdać egzamin ze znajomości prawa u kanclerza. Jeśli brak jest sędziów, król może powierzyć prowadzenie spraw sędziowskich j kanclerzowi lub podkanclerzemu.
V.
Deputatem może zostać szlachcic, posiadający tytuł starosty lub wyższy. Prowadzi on sprawy w trybunale i wydaje wyroki. Co jednak sobie warujemy, nie może on sędziować w sprawie, w której jest on, lub członek jego rodziny, jedną ze stron – w takim razie należy wyznaczyć inną osobę do danej sprawy. By zostać deputatem należy co najmniej pół roku praktykować jako sędzia oraz zdać egzamin ze znajomości prawa u kanclerza. Jeśli brak jest deputatów, król może powierzyć prowadzenie sprawy sędziowskiej kanclerzowi lub podkanclerzemu.
VI.
Członkowie kancelarii królewskiej zasiadający w sądzie królewskim to kanclerz wielki, podskarbi i hetman wielki. Jeśli jednak któryś z nich przybyć nie może, lub zostanie wykluczony z danej sprawy, lub był sędzią w sądzie niższej instancji, od którego apelacja była rozpatrywana, jego miejsce zajmuje podkanclerzy. Jeśliby jednak okazało się, że więcej niż jeden sędzia jest wykluczony lub wziąć udziału w rozprawie nie może, król może powołać w jego miejsce jednego z deputatów, jeśliby jego zabrakło – sędziego, a jeśli i tych by nie było rozprawa ma być odroczona do czasu, aż znajdą się odpowiednie osoby, by trzech sędziów mogło obradować.
VII.
Szczegółowe wytyczne co do egzaminów, o których mowa w punktach II-V, wydaje kanclerz.
VIII.
Na podskarbiego kładziemy też obowiązek, coby pensje palestrantów sądowych, woźnych, sędziów i deputatów wyznaczył.CZĘŚĆ CZWARTA
KSIĘGI SĄDOWE
I.
Aby przejrzystość i jasność była w postępowaniach sądowych, tworzy się stosowne księgi, zwane sądowymi.
II.
Oddzielne księgi prowadzi się dla sądu grodzkiego (księga grodzka), trybunału (księga trybunalska) i sądu królewskiego (księga sądu królewskiego).
III.
Prowadzenie ksiąg powierzamy woźnym, to oni mają obowiązek przyjmować chętnych w celu dokonania wpisu notarialnego w kancelarii.
IV.
Jeśli zabraknie woźnych, zapisy w księgach prowadzić ma kanclerz lub podkanclerzy. W czasie procesu zaś, jeśli nie było wyznaczonego woźnego, to na sędziego/deputata przechodzi obowiązek dokumentowania procesu.
V.
Każda osoba ma prawo wglądu do ksiąg sądowych, każda też osoba przebywająca na terenie Rzeczypospolitej ma prawo do poczynienia w księgach grodzkich zapisu.
VI
A żeby była jasność, jakie zapisy w księgach sądowych można zamieszczać, poniżej przedstawiamy ich listę. Poza tym w księgach notuje się także przebieg samego procesu, dochodzenia itd. A to jeno zaznaczamy, że każdy wpis do księgi wagę prawną ma i nie można go unieważnić ani dokonać w nim zmian bez zgody woźnego. O ile osoba wnosząca o wpis spełniła wymagane przez prawo warunki, woźny ma obowiązek dokonania wpisu.
Lista wpisów, które może poczynić zawsze każda osoba, jest następująca:
1) oblata: wszelkie akty prawne, tj. testamenty, umowy kupna-sprzedaży, pożyczki, zastawy, dzierżawy itp. mocy prawnej nabierają dopiero, gdy zostaną oblatowane, tzn. umieszczone w księgach grodzkich. Oblatowanie dokumentu kosztować ma 100 DPL, z czego 50 trafia do skarbca królewskiego, 50 zaś przyjmuje woźny, który wpisu dokonał;
2) protestacja: jest to oficjalna skarga mówiąca o złamaniu przez dowolną osobę, przebywającą na terenie Rzeczypospolitej, prawa. Protestację może złożyć zarówno poszkodowany, jak i dowolny świadek łamania prawa. To jeno warujemy, że protestacja zawierać musi opis dokonanych zbrodni oraz wskazanie winowajcy. Na mocy protestacji musi zostać wszczęty proces karny. Protestację można składać także przeciw obowiązującemu prawu, jeśli to stałoby w niezgodzie z aktem wyższego szczebla;
3) nagana szlachectwa i innej godności: jest to specjalny wpis, w którym delator (zgłaszający) informuje sąd o tym, że osoba, która za szlachcica jest uważana, nie jest nim, lub że powinna szlachectwo utracić. Przy tym delator ma obowiązek określenia tego, z jakiej przyczyny szlachcic, wobec którego stosuje się naganę, miałby szlachectwo utracić (tj. podaje się za szlachcica mimo braku nobilitacji, nieaktywność przez okres, po którym szlachectwo należy odebrać itp.). Wniesienie nagany zapoczątkowuje proces o naganę szlachectwa. Naganiać można także inne urzędy, tytuły czy godności, do których osoba, która nimi dysponuje, prawa nie ma.
Poza nimi są także wpisy, które składać można jeno w określonych sytuacjach, a które wpisuje się do ksiąg sądowych wyższej instancji, to znaczy:
5) apelacja: to jest odwołanie. Apelację złożyć może strona uczestnicząca w procesie, która jest niezadowolona względem wyroku, jaki zapadł. Naznaczamy na złożenie apelacji okres tygodnia, od zapadnięcia wyroku. Po apelacji wstrzymana jest egzekucja wyroku, ważnym zaś jest wyrok sądu wyższej instancji. Od postanowień sądu grodzkiego apelować można we wszystkich przypadkach. Od wyroku trybunalskiego odwoływać się do sądu królewskiego można tylko wtedy, gdy w trybunale skazano szlachcica na śmierć. Na podstawie apelacji, o ile jest ona złożona o czasie i w sprawie odpowiedniej, musi być wszczęty ponowny proces w sądzie instancji wyższej.
6) mocja: jest to tzw. nagana sędziego. Mocję może złożyć strona postępowania, która uznała, że proces był przeprowadzany z pogwałceniem procedur lub, że sędzia czy deputat sądzi nieuczciwie, w sposób stronniczy. Po złożeniu mocji wstrzymywane jest sądzenie pierwotnej sprawy, zamiast tego w sądzie instancji wyższej wszczynany jest proces nagany sędziego. W razie stwierdzenia przez sąd wyższej instancji, że stronniczości sędziego lub działania sądu z pogwałceniem procedur, proces winien być przeprowadzony jeszcze raz, a w razie uznania sędziego i sądu za niewinnych, podtrzymany zostaje wyrok czy jego egzekucja lub sądzenie pierwotnej sprawy trwa dalej
7) wznowienie procesu: można wnieść o wznowienie procesu w sytuacji, gdy na jaw wyjdą nowe okoliczności danej sprawy lub gdy odnajdą się nowe, a istotne dla sprawy dowody. Na podstawie wniosku o wznowienie procesu przeprowadzana jest rozprawa w sądzie wyższej instancji o wznowienie procesu.CZĘŚĆ PIĄTA
PRZEBIEG PROCESU
I.
Proces jest wszczynany na podstawie odpowiedniego wniosku, wpisanego do księgi sądowej.
II.
Kanclerz wielki wyznacza sędziego/deputata oraz woźnego, którzy mają zajmować się sprawą (chyba że proces toczony jest w ramach sądu królewskiego, wtedy wyznacza się tylko woźnego). To jednak warujemy, że sędzia/deputat ni woźny nie może być spokrewniony z żadną ze stron. Jeśli jest to konieczne ze względu na wagę rozprawy lub jej zawiłość, można wyznaczyć woźnego generalnego oraz pomagającego mu woźnego pomocniczego.
III.
Sędzia/deputat po nominacji do sprawy wyznacza termin rozprawy, to jednak warujemy, że nie powinna ona odbyć się później, niż 30 dni od nominacji sędziego.
IV.
Woźny zaś po nominacji dokonuje oględzin miejsca zbrodni i zabezpiecza materiały (poprzez np. zrzuty ekranu), które następnie przedstawia sądowi w trakcie rozprawy. Wyniki oględzin wpisuje się do ksiąg sądowych.
V.
Woźny dostarcza obu stronom, za pomocą prywatnej wiadomości oraz dopisując w wątku majątków ziemskich (o ile strony takowe posiadają) osobny post z pozwem, to jest informacją o wszczęciu sprawy wraz z podanym terminem rozprawy.
VI.
Po otrzymaniu pozwu, dowolna ze stron może wnieść o dylację, tj. odroczenie rozprawy na dalszy termin (np. w celu znalezienia dowodów lub aby mieć czas na wyleczenie z choroby itp.). Zgodę na dylację musi wyrazić sędzia/deputat/kanclerz (w wypadku sądu królewskiego). Informacja o dylacji i zgodzie na nią lub odmowie musi znaleźć się w księgach sądowych.
VII.
Rozprawę o oznaczonym czasie otwiera sędzia. W trakcie rozprawy strona może sama występować we własnym imieniu, czynić to przy wsparciu palestranta lub nie być wcale obecna na procesie, powierzając troskę o swą sprawę palestrantowi. Rozprawa dzieli się na następujące części, zaś za porządek w ich następowaniu odpowiada woźny:
1) otwarcie rozprawy przez sędziego/deputata/kanclerza;
2) wezwanie do polubownego załatwienia sporu, tj. do zawarcia pokoju między stronami, jeśli obie strony chętne do tego będą, rozprawę kończy się bez dalszych kroków.
3) indukta – strona wnosząca pozew przedstawia sądowi przepisy prawne oraz fakty, na podstawie których wysuwa roszczenie wobec pozwanego;
4) replika – strona pozwana przedstawia swoją wersję zdarzeń i korzystne dla siebie przepisy prawne i interpretacje;
5) relacja woźnego – woźny zdaje sądowi sprawę z dokonanych oględzin.
6) dowód – po wysłuchaniu obu stron oraz woźnego sędzia zarządza przeprowadzenie przez pozwanego dowodu, czyli przedstawienia dowodów (świadków, dokumentów itd.), które mają wykazać jego racje.
7) przeciwdowód – po dowodzie dokonanym przez pozwanego, powód dokonuje przedstawienia dowodu.
VIII.
Jeśli okaże się, że zebrane materiały są nazbyt skromne, by wydać wyrok w danej sprawie, lub gdy istnieje podejrzenie, że nie wszystkie fakty ujrzały światło dzienne, sędzia/deputat/kanclerz wstrzymuje obrady i nakazuje woźnemu dokonanie skrutynium, czyli śledztwa, podczas którego ten ma ustalić dodatkowe fakty i dotrzeć do nowych świadków. W takim razie rozprawę wstrzymuje się, a następnie, po zakończeniu skrutynium (którego wyniki wpisywane są do księgi sądowej), wznawia – wznowienie rozprawy zaczyna się od podpunktu 5 punktu VII, tj. relacji woźnego. Jeśli strony przez ten czas poczyniły nowe ustalenia, może być znów przeprowadzony dowód i przeciwdowód.
IX.
Po tak przeprowadzonym procesie sędzia/deputat lub sąd królewski (poprzez tajne głosowanie swych członków) musi jak najszybciej wydać wyrok – rozstrzygnąć o winie lub niewinności pozwanego oraz określić karę, na jaką ten zostaje skazany. Wyrok wpisywany jest przez woźnego do ksiąg sądowych.
X.
Po procesie woźny odpowiedzialny jest za egzekucję wyroku, tj. doprowadzenie do tego, by został on wykonany odpowiednio.
XI.
A to jeszcze stanowimy, że w trakcie procesu każda zaangażowana weń osoba, to jest sędzia/deputat/kanclerz i pozostali członkowie sądu królewskiego, woźny, powód, pozwany, palestranci oraz świadkowie przysięgać przed swymi pierwszymi wypowiedziami mają, iż działać podczas rozprawy będą uczciwie.
XII.
A jeśli strona jakowa na postępowaniu nie stawiła się, można poczekać na nią, nie dłużej jednak jak trzy dni. Po tym czasie proces ma być kontynuowany, a wyrok ma być wydany zaocznie. Od wyroku zaocznego przysługuje apelacja w ciągu miesiąca. O wyroku zaocznym woźny winien powiadomić stronę w ten sam sposób, co w wypadku pozwu.CZĘŚĆ SZÓSTA
DOWODY
I.
Aby rzecz sądzić sprawiedliwie, sędzia winien kierować się dowodami, mając na uwadze ich jakość oraz hierarchię.
II.
A hierarchia dowodów przedstawia się w sposób następujący:
1) dokumenty: to jest pisma oblatowane, wszelkie wypowiedzi pisemne, uwiecznione za pomocą zrzutów ekranu lub linków. Im więcej jest dokumentów i im są one wagi cięższej (tj. oblata idzie przed umową nieoblatowaną itd.), tym lepiej dla strony;
2) zeznania świadków: jeśliby pism nie było lub nie sposób by się do nich dostać, poświadczyć mogą świadkowie, a to zapisujemy, że im więcej świadków, tym twardszy oni dają dowód;
3) przysięga: jeśliby ani pism, ani świadków jakowychś wydarzeń nie sposób było przedstawić na rozprawie, ostatnim dowodem jest przysięga składana uroczyście przed sądem.
III.
A to warujemy sobie, iż sąd orzekać ma rację przy tej stronie, która po pierwsze: dowody wyżej stojące w hierarchii przedstawiła, po drugie: jeśliby dowody miały to samo miejsce w hierarchii, dowody większej wagi przedstawiła, po trzecie: większą ich liczbę dała.
IV.
A jeśliby doszło do sytuacji, gdy strony obie jedynie przysiąc potrafią za swymi racjami i nijakich innych dowodów nie dają, sprawa ma być zakończona bez wyroku. Rozpocząć ją na nowo można za pomocą aktu wznowienia procesu, wniesionego do sądu przez jedną ze stron, która posiadła nowe dowody.
V.
A jeśliby doszło do niejasności w dowodzeniu, to jest dowód okazałby się wątpliwej jakości, niejasny lub istniałoby podejrzenie jego sfałszowania, sędzia ma prawo orzec upadek dowodu, to jest oddalić go i nie brać pod uwagę.CZĘŚĆ SIÓDMA
ZAKOŃCZENIE
I.
Konstytucję tę Seym Walny wpierw uchwali, a pieczęć królewska mocy jej nada.
Nie mam żadnych uwag, a tylko jedną obawę, czy znajdą się (w naszej pozbawionej prawników mikronacji) osoby, które zechcą pełnić te urzędy i - co ważne - będą to robić dobrze.
