Do IV w. wierni gmin chrześcijańskich spotykali się w domach prywatnych lub katakumbach. Dopiero po tzw. Edykcie Mediolańskim w 313 r. religia Chrześcijańska stała się publiczna, a do tego czasu była ona zakazana. Wtedy to zaczęto budowac pierwsze świątynie, oraz adaptować świątynie pogańskie, choć rzadko, ponieważ były one za małe dla rzeszy wiernych. Rozwinął się tutaj styl bizantyjski, który był pod wpływem absolutystycznego ustroju Bizancjum (stąd nazwa) i służył gloryfikowaniu Boga i jego pomazańcza, czyli władcy, w rozbudowanych ceremoniałach. Może dlatego w tym okresie rozwineły się piękne malunki i dekoracje, których brakowało w stopniowo surowiejących świątyniach romańskich, które de facto wyszły z tego samego źródła co świątynie bizantyjskie- od Greków i Rzymian.
Przykładem architektury bizantyjskiej jest jedna ze słynniejszych budowli świata- Hagia Sophia, czyli Kościół Mądrości Bożej, który zbudowany został w 325 r. przez Konstantyna Wielkiego. Kopuła Świątyni została wzniesiona jednak dopiero w 537 r. przez Justyniana Wielkiego, a następnie podwyższona w 563 r. Przez blisko 1000 lat, był to największy zadaczony obiekt świata. To właśnie taka kopuła jest największym osiągnięciem architektury bizantyjskiej, zaczerpniętym oczywiście z rzymskiego Panteonu. Niegdyś największa bazylika świata, jest dziś meczetem, od dobudowania 4 wież (minaretów), wkrótce po zdobyciu Konstantynopola przez Arabów w XV wieku.
Z klucza „ciemnego” pod względem architektury średniowiecza, należy wyłączyć Włochy, które mimo że były sercem Kościoła Katolickiego, częściowo uchowały się przed romanizmem w czystej postaci, jak mówi przysłowie ponoć „najciemniej pod latarnią”. Przykładem geniuszu w smaku i stylu, mogą być dwa na pozór identyczne kościoły, budowane wg tego samego schematu – Bazylika San Paolo fuori le Mura (św. Pwała, za Murami) w Rzymie, oraz kościół Santa Sabina w Rzymie. Nawa główna od bocznych naw, jest oddzielona łukowatą kolumnadą, nad którą widnieją wiraże. W obu przypadkach, sklepienie jest płaskie, pokryte kasetonami. Ciekawostką może być fakt, że kolumny kościoła Santa Sabina, zbudwanego w 422 r. pochodzą z korynckiej świątyni Junony.
Santa Sabina:
San Paolo:
Głownymi elementami stylu są rzymskie łuki, z których tworzono całe arkady. Stosowano także kopuły, jak w przypadku kościoła Haga Sophia. Charakterstyczne są również płaskie sufity, pokryte kasetonami. Ściany zdobią rozmaite mozaiki, o tematyce biblijnej. Zauważalne są olbrzymie wpływy architektury antycznej, jako że wczesnochrześcijańskie budownictwo wyrasta prosto z Antyku. Wszekie te podobieństwa rozmywają się jednak z biegiem czasu, tworząc zupełnie inny, odmienny styl, który nadal nawiązywał do form antycznych, jednakże w dużej mierze opierał się o innowacje i nowoście techniczne.
