Dział II: Wykład II: Okres przedromański

b. Katedra Architektury

Dział II: Wykład II: Okres przedromański

Postprzez Izabella Ossolińska » 28 lut 2012, 18:35

Architektura przedromańska

W szerszym znaczeniu cała spuścizna artystyczna wczesnośredniowieczna Europy VI–1 poł. XI w., po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego, przed pojawieniem się sztuki romańskiej. Niejednolita stylistycznie czerpała z różnorodnych tradycji etnicznych, kulturowych i religijnych, rozwiniętych w licznych ośrodków średniowiecznych Europy. W pierwszym etapie (VI–VIII w.) do najważniejszych przejawów sztuki przedromańskiej należała sztuka chrześc. państw barbarzyńców pochodzenia germ.: longobardzka (568–774) w pn. Lombardii, wizygocka (416–718) na Płw. Iberyjskim, merowińska (V w.–751) w państwie Franków (dawnej Galii), wzbogacona tradycją celttycką i iryjsko-saską (V–VII w.), na W. Brytyjskich. W architekturze sakralnej Italii (Spoleto, San Sabino, 601) i Galii (znany z przekazów źródłowych St. Martin w Tours, VI w.) utrzymano typ bazyliki na planie podłużnym oraz baptysteriów i martyriów na planie centr.; odrębny kształt przybrały budowle wizygockie, dzięki stosowaniu łuku podkowiastego (S. Juana de Banos de Cerrato, 661).

Rzeźba, ograniczona głównie do dekoracji sarkofagów (grobowiec bpa Boecjusza, Notre Dame de Vie w Venasque, VI w.) i w Italii — cyboriów (S. Giorgio di Valpolicella, ok. 730), operowała płaską, silnie stylizowaną dekoracją roślinną i zoomorficzną, rzadziej figuralną. Najważniejszą dziedziną sztuki przedromańskiej było złotnictwo o bogatej, abstrakcyjnej i zoomorficznej ornamentyce, zdobione emalią, barwnym szkłem, techniką filigranu i granulacji (Fibula z Cesena, ok. 500 — Norymberga, korona króla Receswinta z Gouarrazar, VII w. — Madryt, skarb z Sutton Hoo, ok. 654 — Londyn). Ornamentyka przejęta ze złotnictwa znalazła zastosowanie w miniatorstwie iryjskim VII–VIII w. (ewangeliarze: z Lindisfarne, ok. VII w. — Londyn, z Kells, ok. VIII w. — Dublin), które dzięki mnichom wywarło znaczny wpływ na malarstwo kontynentalne. Tradycje ornamentyki germ. przetrwały najdłużej w Skandynawii, w sztuce wikingów VIII–XI w. (kamień z Jelling, ok. 983 — Dania). W drugim okresie (2 poł. VIII–1 poł. X w.) powstała sztuka karolińska, w której, pod wpływem idei odnowienia rzym. imperium i nawiązania do tradycji chrześc. cesarstwa Konstantyna Wielkiego, naśladowanie antropomorficznej i naturalistycznej sztuki antyku połączone z wykorzystaniem miejscowego dziedzictwa przedkarolińskiego stanowiło pierwszą próbę ujednolicenia stylu na obszarze całego cesarstwa. W architekturze świeckiej najważniejszym osiągnięciem był zespół pałacowy Karola Wielkiego w Akwizgranie (792–805), w sakralnej — gł. klasztornej, panował typ bazyliki z transeptem i westwerkiem (Centula, St. Riquier w pn. Francji, 790–799, opactwo benedyktyńskie w Corvey w Westfalii, 873–885) bądź dwuchórowej (kościół klasztorny w Sankt Gallen w Szwajcarii, ok. 830).

Rozkwitło malarstwo książkowe (Ewangeliarz koronacyjny Karola Wielkiego, ok. 810 — Wiedeń), rzeźba w kości (oprawa ewangeliarza z Lorsch, ok. 820 — Watykan) i złotnictwo (ołtarz Wuolwiniusa, poł. IX w. — Mediolan) o dekoracjach figuralnych; zachowane freski są nieliczne (Santa Prassede, 817–824 — Rzym). Odżył antyczny iluzjonizm i narracja cykliczna (Psałterz utrechcki, ok. 830 — Utrecht). Na terenie Słowiańszczyzny najważniejszym ośrodkiem było państwo wielkomorawskie, schrystianizowane w IX w. w obrządku greckim. W architekturze wielkomorawskiej, znanej tylko z wykopalisk, stosowano proste budowle jednonawowe lub rotundy z apsydami (Modrá, Mikulčice). W trzecim okresie (2 poł. X–1 poł. XI w.) wyodrębniła się na terenie Niemiec sztuka ottońska. W architekturze sztuka przedromańska rozwijała tradycje budowli karolińskich (kościół Św. Cyriaka w Gernrode, po 961). Samodzielność osiągnęła gł. w cyklach figuralnych malarstwa książkowego (Kodeks Egberta, ok. 980 — Trewir, Ewangeliarz Ottona III X w. — Monachium) i ściennego (freski z X w. w kościele Św. Jerzego w Oberzell na wyspie Reichenau), w odlewnictwie z brązu (drzwi z 1015 i kolumna biskupa Bernwarda z 1015–22 w Hildesheim) oraz w snycerce (Krucyfiks Gerona, ok. 975 — Kolonia), przesyconych pod wpływem Bizancjum pełną spirytualizmu ekspresją. Do sztuki ottońskiej należą dzieła z pierwszego okresu dziejów sztuki pol., do poł. XI w. (katedry: w Poznaniu, ok. 968; Gnieźnie, przed 1019; Krakowie, ok. 1015–1030).
(-) dr inż. Izabella Ossolińska baronessa h. Korwin - Czartoryska

Obrazek



Avatar użytkownika
Zmarły
 
Posty: 83
Dołączył(a): 15 lut 2012, 21:11
Lokalizacja: Warszawa
Medale: 1
Order Zasługi RON VI (1)
Wykształcenie: wyższe

kuchnie na wymiar kalwaria zebrzydowska

Powrót do b. Katedra Architektury

Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 1 gość