III Język ludzki i kody zwierzęce
Język ludzki należy – jak powiedzieliśmy – do grupy systemów komunikatywnych, ukształtowanych przez organizmy żywe, bytujące w tym samym środowisku. Kodem analogicznym jest np. tak zwany „język” pszczół. Porównajmy zatem te dwa układy komunikatywne, aby ustalić, jakimi cechami swoistymi charakteryzuje się język ludzi w obrębie klasy kodów zwierzęcych.
Różnica pierwsza sprowadza się do sposobu przekazywania informacji. „Język” pszczół – to kod przede wszystkim ruchowy (tzw. „taniec”). Język ludzi wyzyskuje akustyczną drogę przekazu, co zapewnia mu nieograniczone możliwości tworzenia i różnicowania znaków. Kolejna cecha różniąca – to zakres funkcji kodów. „Język” pszczół służy wyłącznie potrzebom biologicznym. Jest to oczywiście także nadrzędna rola języka ludzkiego, ale w konkretnych wypowiedziach mogą być przekazywane wiadomości nie służące bezpośrednio sprawom bytowym. Treści wyrażane w języku ludzkim są więc nieporównanie bogatsze i odpowiednio do tego struktura przekazu musi być o wiele bardziej skomplikowana. Pociąga to za sobą trzecią właściwość różniącą: w kodzie zwierzęcym każdy znak to komunikat całościowy, niepodzielny. Powiadomienie w języku ludzkim ma charakter złożony, jest podzielne na mniejsze odcinki znaczące (np. wyrazy) Daje to możliwość nieograniczonego kombinowania owych „cegiełek”, a więc produkowania coraz to nowych wypowiedzi.
Bezpośredni związek kodu zwierzęcego z potrzebami biologicznymi sprawia, że można w nim przekazać tylko informację aktualną, dotyczącą jakiegoś stanu „tu” i „teraz”. Język ludzki jest bardziej abstrakcyjny, umożliwia przekazanie wiadomości o zjawiskach odległych w czasie i przestrzeni, a nawet całkowicie fikcyjnych. Owe odmienności kodu zwierzęcego i języka ludzkiego wynikają z czwartej dzielącej je różnicy: w kodzie pszczół między formą przekazu a jego treścią istnieje związek, znaki stanowią odwzorowanie zjawisk, lecz je symbolizują, mają charakter konwencjonalny. Daje to nieporównywalnie większe możliwości tworzenia znaków, bo uniezależnia je od właściwości oznaczanych przez nie przedmiotów realnych.
Język ludzki jest więc najbogatszym i najbardziej elastycznym spośród kodów zwierzęcych. Można w nim wyrazić praktycznie każdą treść. Te nieograniczone możliwości przekazu zapewniają językowi następujące właściwości:
1) Akustyczny sposób przesyłania informacji;
2) Podzielność komunikatu na mniejsze, wymienne elementy znaczące;
3) Konwencjonalność znaków.
Ze względu na ostatnią cechę można z kolei zestawiać język z innymi konwencjonalnymi systemami porozumienia, wytworzonymi także przez społeczeństwo ludzkie.
Marzanna Urbanowicz
Napisane: 20 cze 2012, 20:59