Temat: Podstawowe zasady savoire vivre jako etykieta urzędnika państwowego, arystokraty i szlachcica.
Wykładowca: rektor prof. Ferdynand von Habsburg Lotaryński Radziwiłł
Witam Państwa bardzo serdecznie na pierwszym wykładzie z serii nauk dobrych manier, gustu, smaku i stylu.
Dzisiaj przyjrzymy się etykietom panującym na dworach Ich Cesarskich i Królewskich Mości, Ich Arcyksiążęcych Wysokości oraz Ich Książęcych Mości.
Zaczynamy od Dworów Ich Cesarskich i Królewskich Mości.
Otóż każdy szanujący się dom panujący powinien mieć etykietę dworską. Stanowi ona zapis wszystkich norm, przywilejów i zasad panujących na danym obszarze monarszym.
Ich Królewskie Mości, Królowie Rzeczpospolitej również posiadają swoją etykietę dworską, która stanowi zbiór prawny z zachowań, jakie powinny a jakie nie powinny mieć miejsca przy obecności Króla. Oto Etykieta Dworska Rzeczpospolitej:
Etykieta dworska
Zatwierdzona przez Króla dnia 29 maja 2010 roku
1. Zwroty grzecznościowe
1. Na dworze Królewskim należy stosować odpowiednie zwroty grzecznościowe:
a) Do Króla zwracamy się ,,Wasza Królewska Mość", ,,Jaśnie Panujący", ,,Wasza Miłość" lub ,,Wasza Wysokość"; o Królu mówimy ,,Jego Królewska Mość", ,,Jaśnie Panujący", ,,Jego Miłość" lub ,,Jego Wysokość".
b) Do Królowej zwracamy się ,,Wasza Królewska Mość"; o Królowej mówimy ,,Jej Królewska Mość".
c) Nie dopuszcza się używania skrótów i skrótowców wobec Króla i Królowej, takich jak np. WKM.
d) Do wiceKróla zwracamy się ,,Wasza Królewska Wysokość"; o wiceKrólu mówimy ,,Jego Królewska Wysokość".
e) Do senatora zwracamy się ,,Wasza Wysokość"; o senatorze mówimy ,,Jego Wysokość".
f) Do arcyksięcia zwracamy się ,, Wasza Arcyksiążęca Wysokość" lub ,,Wasza Wysokość"; o arcyksięciu mówimy ,,Jego Arcyksiążęca Wysokość " lub ,,Jego Wysokość".
g) Do wielkiego księcia zwracamy się ,,Wasza Wielkoksiążęca Wysokość " lub ,, Wasza Wysokość "; o wielkim księciu mówimy ,,Jego Wielkoksiążęca Wysokość " lub ,, Jego
Wysokość ".
h) Do księcia zwracamy się ,,Wasza Książęca Mość " lub ,,Jaśnie Oświecony "; o księciu mówimy ,,Jego Książęca Mość " lub ,,Jaśnie Oświecony ".
i) Do diuka zwracamy się ,,Jaśnie Panie" lub ,,Jaśnie Wielmożny Panie"; o diuku mówimy ,, Jaśnie Pan" lub ,, Jaśnie Wielmożny Pan".
j) Do margrabiego zwracamy się ,,Jaśnie Panie"; o margrabim mówimy ,,Jaśnie Pan".
k) Do hrabiego zwracamy się ,,Jaśnie Panie" lub ,,Jaśnie Wielmożny Panie"; o hrabim mówimy ,,Jaśnie Pan" lub ,,Jaśnie Wielmożny Pan".
l) Do wicehrabiego zwracamy się ,,Mości Panie" lub ,,Waszmość Panie"; o wicehrabim mówimy ,,Mości Pan" lub ,,Jegomość Pan".
m) Do barona zwracamy się ,,Mości Panie"; o baronie mówimy ,,Mości Pan".
n) Do baroneta zwracamy się ,,Waść" lub ,,Waszmość Panie"; o baronecie mówimy ,,Jegomość Pan".
o) Do kawalera zwracamy się ,,Waszmość", ,,Waszmość Panie" lub ,,Panie Kawalerze"; o kawalerze mówimy ,,Jegomość", ,,Jegomość Pan" lub ,,Pan Kawaler".
2. Obowiązkowo należy używać zwrotów grzecznościowych wobec Króla, Królowej oraz arcyksiążąt, natomiast wobec reszty magnaterii i szlachty wedle życzenia danej osoby.
3. Zwroty grzecznościowe należy stosować również wobec kobiet. W tym wypadku stosownie do ich godności należy używać odpowiednio odmienionego zwrotu męskiego.
2. Zachowanie przy Królu
1. Nie należy siedzieć, kiedy Król stoi.
2. Arystokraci witają Króla ucałowaniem dłoni, zaś pozostali goście ukłonem.
3. Dyplomaci, szefowie rządów i głowy państw obcych mogą witać się z Królem poprzez uścisk dłoni.
3. Strój
1. Przed Królem należy stawać zawsze w stroju schludnym, czystym, eleganckim. Zaleca się ubieranie: garnituru z krawatem (panowie) lub białej bluzki i czarnej spódniczki (panie).
2. Strój ceremonialny zależy od posiadanego tytułu. Szlachta i magnateria winna stawać przed Królem w stroju szlacheckim.
3. Codziennym strojem Króla jest garnitur z krawatem.
4. Codziennym strojem Królowej jest suknia.
5. Ceremonialnym strojem Króla jest płaszcz koronacyjny wraz z insygniami: Koroną Chrobrego, Berłem Chrobrego i Jabłkiem Chrobrego, z przypasanym Szczerbcem.
6. Ceremonialnym strojem Królowej jest szata koronacyjna wraz z insygniami: Koroną Ody, Berłem Ody i Jabłkiem Ody.
4. Ceremonie
1. Ceremoniał koronacyjny:
a) jeśli koronacji dokonują duchowni Kościoła Rotryjskiego, odbywa się ona zgodnie z ustalonym przez nich ceremoniałem;
b) jeśli koronacji dokonują ludzie świeccy, ceremoniał przedstawia się następująco:
Zamek Królewski w Warszawie rozbrzmiewa głosami rozradowanej szlachty! Oto nowy Król ma włożyć na skroń swą koronę. W Sali Tronowej zebrali się najważniejsi dostojnicy państwowi. Po chwili wkracza do niej, ubrany w szaty koronacyjne, Król-elekt. Gwardia Królewska staje na baczność. Król podchodzi do tronu i zasiada na nim.
Tuż za nim podąża Kanclerz Wielki, Podkanclerzy Wielki, Mecenas Wielki i Marszałek Wielki. Obok tronu stoją już posłowie na Sejm. Jeden trzyma Koronę Chrobrego, drugi Berło Chrobrego, trzeci Jabłko Chrobrego, a czwarty Szczerbiec.
Kanclerz Wielki wnosi do Sali konstytucję. Podchodzi do tronu i podsuwa Królowi Konstytucję. Król kładzie na niej rękę, a Kanclerz mówi:
KW: (imię władcy), masz włożyć na swą skroń koronę Królestwa Polskiego, stając się tym samym władcą Rzeczypospolitej z łaski Boga i woli Narodu. Czy przysięgasz bronić swego ludu przed wszelką formą niesprawiedliwości i ucisku, przed wrogiem zewnętrznym i wewnętrznym, oraz dbać przede wszystkim o pomyślność Królestwa?
K: Przysięgam.
Kanclerz Wielki odkłada Konstytucję na stojący obok tronu pulpit. Podchodzi wraz z Podkanclerzym, Mecenasem Wielkim i Marszałek Wielki do Posłów. Kanclerz odbiera Koronę, Podkanclerzy Berło, Mecenas Wielki Jabłko, a Marszałek Wielki Szczerbiec.
KW: (imię władcy), czy przyjmujesz tę koronę?
K: Przyjmuję.
Kanclerz wkłada koronę na głowę władcy.
PW: (imię władcy), czy przyjmujesz to berło?
K: Przyjmuję.
Podkanclerzy wręcza Królowi berło.
MW: (imię władcy), czy przyjmujesz to jabłko?
K: Przyjmuję.
Mecenas Wielki wręcza Królowi jabłko.
Marszałek Wielki: (imię władcy), czy przyjmujesz ten miecz?
K: Przyjmuję.
Król wstaje, a Marszałek Wielki wkłada mu miecz do pustej pochwy.
KW: (imię władcy), ogłaszam cię Królem Polski, Wielkim Księciem Litewskim, Ruskim, Pruskim, Mazowieckim, Żmudzkim, Kijowskim, Wołyńskim, Podolskim, Podlaskim, Inflanckim, Smoleńskim, Siewierskim i Czernihowskim! Narody Rzeczypospolitej, radujcie się! Oto (imię władcy), wasz nowy Król!
Sala wiwatuje na cześć Króla, który zstępuje ze stopni tronu i w otoczeniu Posłów i członków rządku, opuszcza Salę Tronową.
2. ślub:
a) jeśli dokonują go duchowni Kościoła Rotryjskiego, odbywa się on wedle ustalonego przez nich ceremoniału.
b) jeśli dokonuje się on przed obliczem Króla/Kanclerza Wielkiego, ceremoniał przedstawia się następująco:
Do Sali Królewskiej, w rytm ,,Marsza Weselnego" Mendelsona, wkraczają Państwo Młodzi. Przed tronem oczekuje ich Król lub Kanclerz Wielki (jeśli to Król bierze ślub).
Król/Kanclerz Wielki: Zebraliśmy się dziś tutaj, aby związać węzłem małżeńskim obecnych tutaj (imiona państwa młodych). Jeżeli jest ktoś, kto wiedziałby o przeszkodach w zawarciu małżeństwa przez tych tutaj, niech odezwie się teraz lub zamilknie na wieki.
Jeśli nikt nie protestuje, Król/Kanclerz Wielki kontynuuje:
Król/Kanclerz Wielki: (Imię Pana Młodego) czy bierzesz tą tutaj (imię Panny Młodej) za żonę?
Pan Młody: Biorę
Król/Kanclerz Wielki: A Ty, (imię Panny Młodej), czy bierzesz tego tutaj (imię Pana Młodego) za męża?
Panna Młoda: Biorę
Król/Kanclerz Wielki: Więc powtarzajcie za mną słowa przysięgi. Najpierw Pan Młody: "Ja (imię Pana Młodego) biorę sobie Ciebie (imię Panny Młodej) za żonę i ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz to, że Cię nie opuszczę aż do śmierci. (Tak mi dopomóż Panie Boże Wszechmogący w Trójcy Jedyny i Wszyscy święci.)"
Pan Młody powtarza.
Król/Kanclerz Wielki: A teraz Panna Młoda: "Ja (imię Panny Młodej) biorę sobie Ciebie (imię Pana Młodego) za męża i ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz to, że Cię nie opuszczę aż do śmierci. (Tak mi dopomóż Panie Boże Wszechmogący w Trójcy Jedyny i Wszyscy święci.)"
Panna Młoda powtarza.
Król/Kanclerz Wielki: Na mocy danej mi przez prawa Rzeczypospolitej, ogłaszam Was mężem i żoną.
Państwo Młodzi wymieniają pocałunek, po czym opuszczają Salę Tronową.
3. Nobilitacja (pasowanie na rycerza) przebiega wedle poniższego ceremoniału:
Do tronu Królewskiego przystępuje kandydat na szlachcica. Klęka przed Królem, który wyjmuje z pochwy miecz, kładzie go płazem na ramieniu kandydata.
Król: (imię pasowanego), masz dzisiaj wstąpić do stanu szlacheckiego i otrzymać tytuł arystokratyczny. Czy przysięgasz postępować zawsze zgodnie z Kodeksem Rycerskim? Pasowany: Przysięgam.
(jeśli pasowany nie jest obywatelem Rzeczypospolitej, pomija się poniższe dwie kwestie)
Król: Czy przysięgasz wierność Królowi?
Pasowany: Przysięgam.
Król mówi, uderzając pasowanego lekko w oba ramiona:
Król: Pasuję cię na rycerza.
Do Króla przystępuje dwóch rycerzy, niosących pas i ostrogi. Król bierze pas. Pasowany wstaje. Król wręcza mu pas.
Król: Przyjmij ten pas rycerski.
Pasowany zakłada pas. Król bierze od drugiego rycerza ostrogi i wręcza pasowanemu.
Król: Przyjmij te złote ostrogi.
Pasowany zakłada ostrogi.
Król: Witaj w gronie rycerzy!
Pasowany przyklęka na jedno kolano, całuje dłoń Króla, po czym odchodzi tyłem od tronu.
5. Stosowanie etykiety 1. Etykietę stosuje się zawsze, przebywając w obecności Króla. Nie stosowanie się do niej grozi oddaleniem od Króla bądź wydaleniem z miejsca jego przebywania.
2. Król może zezwolić na odstępstwo od etykiety.
(-) Jego Królewski Majestat Jerzy I,
z Bożej łaski i woli Narodu Król Rzeczpospolitej Obojga Narodów.
Wyżej przedstawiona Etykieta funkcjonuje również w Monarchii Austro-Węgier i innych krajach.
Etykieta Dworska w przypadku dworu cesarskiego i królewskiego jest taka sama.
Gdy już rozprawiliśmy się z normami panującymi na dworach monarszych głów państw, czas zająć się Ich Arcyksiążęcymi Wysokościami.
Z tego, co wiem i na ile się orientuję, tytuł "Jego Arcyksiążęcej Wysokości" znajduje się jedynie w Monarchii Austro-Węgier i w Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Kiedyś znacznie więcej krajów posiadało ten tytuł, lecz tylko dwa postanowiły go kultywować.
Podczas wszelkich gali, balów i bankietów oraz konferencji czy spotkań, w których uczestniczą Arcyksiążęta przyjęto zasadę, że mają oni pierwszeństwo przed wszystkimi, poza organizatorami i głowami państw. Przyjęto również, że tytuł Arcyksięcia stoi wyżej w hierarchii arystokratycznej niż wszelkie inne tytuły książęce - jest najwyższą godnością książęcą, przez co posiada swoje szczególnie przywileje i uprawnienia.
W obecności Ich Arcyksiążęcych Wysokości obowiązuje większość zasad z Etykiet Dworskich, poza zarezerwowanymi dla Ich Cesarskich i Królewskich Mości.
Podobnie również jest w wypadku Ich Książęcych Mości uwzględniając jednak pierwszeństwo Ich Cesarskich i Królewskich Mości oraz Arcyksiążęcych Wysokości.
Bardzo ważną rzeczą jest to, żeby nie stosować skrótów wobec Głów Państw i wszystkich szczebli książęcych.
Jeżeli jednak takowego użyjemy, należy natychmiastowo przeprosić, ponieważ jest to często dosyć znaczącą zniewagą wobec Ich Wysokości.
