WYKŁAD II
Temat: "Państwo. Znaczenie, rodzaje i formy działania".
Autor: prof. Ferdynand von Habsburg Lotaryński Radziwiłł
W kolejnym wykładzie z zakresu politologii rozpatrzymy rodzaje, cechy i zagadnienia państwa. Zacznijmy od wyjaśnienia podstawowych definicji.
Czym jest państwo? To zgodnie z prawem międzynarodowym taka jednostka podziału politycznego świata, której przysługuje pełna suwerenność, tj. nie podlega żadnej innej jednostce politycznej. Wśród podziału państw ze względny na cechy polityczne i ustrojowe wyróżniamy:
Państwo konstytucyjne - pojęcie najszersze, kryterium istnienia tego państwa jest fakt posiadania przez niego konstytucji, która stanowi zasady ustroju. W ramach tego pojęcia mieszczą się państwa o różnych:
1) Ustrojach społeczno-ekonomicznych:
• Kapitalistyczne
• Socjalistyczne
2) O różnych formach rządów
• Monarchie
• Republiki
3) Reżimach politycznych
• Demokratyczne
• Autorytarne
• Totalitarne
4) Strukturach terytorialnych
• Państwa proste
• Państwa złożone
Państwo demokratyczne - węższe nić państwo konstytucyjne, ale szersze niż państwo prawne. Kryteria państwa demokratycznego:
1) Suwerenność społeczeństwa
2) Reprezentacja – suweren (naród) ceduje władzę na swoich przedstawicieli
3) Podział władzy – nie jest skupiona w jednym ręku
4) Rządy większości prawa mniejszości
5) Zagwarantowanie podstawowych praw i wolności
6) Wolne i równe wybory, równość w obliczu prawa
7) Społeczny, gospodarczy i terytorialny pluralizm
8) Realizacja takich wartości jak: tolerancja, współpraca i kompromis
Państwo prawa - to państwo konstytucyjne, praworządne, w którym stosunki między organami państwowymi a obywatelami i organizacjami określają stabilne normy prawne:
1) Zabezpieczenie wolności – państwo powinno zagwarantować realizację praw i wolności obywateli
2) Równość wobec prawa
3) Pewność prawa – konstytucja posiada najwyższą moc dla wszystkich organów
4) Podział władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej
Główne prawne gwarancje rządów prawa:
1) Gwarancje ustrojowe związane z formą państwa, należą do nich: podział władzy, legalnie i swobodnie działająca opozycja, niezbywalność wolności obywatelskich i niezawisłość sądów
2) Gwarancje legislacyjne związane ze sposobami tworzenia prawa: hierarchia aktów prawnych, nadrzędność konstytucji w systemie aktów prawnych i rozciągnięcie kompetencji prawotwórczych
3) Gwarancje proceduralne, czyli te, które są związane ze stosowaniem prawa: wieloinstancyjność trybu rozstrzygania spraw, zasad odpowiedzialności indywidualnej, domniemanie niewinności oskarżonego w procesie karnym oraz badanie zgodności decyzji administracyjnych z prawem karnym.
Państwo prerogatywne – jest państwem niedemokratycznym, stanowi przeciwieństwo państwa prawa, władza nie zezwala na stosowanie wobec siebie ograniczających ją reguł prawnych, prawo działa wbrew interesom obywateli, a polityka w sposób jednoznaczny dominuje nad prawem.
BIBLIOGRAFIA
1. Portale wiedzy politycznej.
2. Encyklopedie PWN
