Wilno
Napisane: 17 lut 2011, 22:59
WILNO
znajduje się na Pojezierzu Wileńskim, nad Wilią, u ujścia Wilejki.
Herb Wilna
Prace archeologiczne wykazują, że już w X wieku na terenie Wilna znajdowała się osada zamieszkała przez ludzi.
Wielki książę Gedymin
Pierwsza pewna wiadomości o mieście pochodzi dopiero z 1323 z listu Giedymina do papieża Jana XXII. W latach 1323 – 1795 Wilno było stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XIV wieku w Wilnie działał chór katedralny oraz kapela na dworze książęcym. W 1387 powstał cech muzyków. W czasie rządów Olgierda nastąpił w 1365 roku najazd Krzyżaków na Wilno podczas którego spłonęła większość zabudowy. Następny najazd Krzyżaków miał miejsce w 1383 roku. Po oblężeniu ponownie zdobyli miasto i je spalili. Przełomowym rokiem dla Wilna był rok 1387. Wielki książę litewski i król polski Władysław Jagiełło w tym właśnie roku w konsekwencji zawartej unii z Polską w Krewie w 1385 r. zorganizował w Wilnie uroczystość Chrztu Litwy, oraz w tym samym roku nadał mu prawa miejskie magdeburskie, zaczął sprowadzać osiedleńców, a w roku następnym ustanowiono katolicką diecezję wileńską na której czele stanął biskup Andrzej Jastrzębiec. Wilno rozwijało się dynamicznie. Jesienią 1390 roku Krzyżacy wraz z księciem Witoldem ponownie spalili miasto. Ponowny najazd na Wilno miał miejsce w 1394 roku.
W 1413 roku król Jagiełło ustanawia w Wilnie województwo wileńskie.
Także po śmierci Witolda, który zmarł w 1430 roku, Wilno pozostało siedzibą wielkich książąt litewskich. Po okresie walk wenętrznych za rządów księcia Świdrygiełły i Zygmunta Kiejstutowicza wielkim księciem litewskim został w 1440 roku syn Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk, który nadał miastu kolejne prawa i przywileje. Dla Wilna nastał długotrwały okres pokoju.
W 1441 roku Kazimierz Jagiellończyk potwierdził prawa miejskie. W latach 1503-1522 wybudowano dookoła miasta mury obronne. Najświetniejszy okres w dziejach miasta to czasy panowania ostatnich Jagiellonów. Powstała wówczas mennica, arsenał, młyny, most na Wilejce, liczne szpitale i pałace. Pracowali tu architekci i rzeźbiarze włoscy. W XVI wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem budowy organów.
Organy w Kościele Jana Chrzciciela
Wilno stało się miastem wielu narodowości. W 1579 roku król Stefan Batory założył Akademię, która stała się zalążkiem Uniwersytetu Wileńskiego. Miasto było otwarte i gościnne dla Żydów. Działała tu jedna z najwybitniejszych szkół talmudycznych na świecie.
Plan Wilna z 1576 roku
Rozwój miasta poważnie zahamował wielki pożar w 1610 roku. W 1634 w Wilnie wystawiono pierwszą operę. Była to Il ratto di Helena, której kompozytorem przypuszczalnie był Marco Scacchi. W 1639 roku miały miejsce zamieszki na tle religijnym; Kalwini zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. W dniu 7 sierpnia 1655 w trakcie wojny polsko-rosyjskiej po zajęciu miasta, w którym schroniła się okoliczna ludność z wielu grodów, Rosjanie wymordowali około 25 tysięcy ludzi. Pożary w stolicy Litwy trwały przez 17 dni.
Panorama Wilna
Podczas wojny północnej Wino bardzo ucierpiało. W trakcie insurekcji kościuszkowskiej, w nocy z 22/23 kwietnia 1794 doszło w Wilnie do walk, w trakcie których wyparto z miasta Rosjan. Jednak po paru miesiącach Rosjanie zajęli miasto. W 1795 miasto znalazło się w zaborze rosyjskim i stało się stolicą guberni. Podczas wojen napoleońskich w 1812 Wilno było stolicą profrancuskiego Rządu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W grudniu 1812 Wilno znowu zajęli Rosjanie.
W XIX wieku Wilno było miejscem rozwoju licznych polskich organizacji patriotycznych Po powstaniu listopadowym z 1831 r. Rosjanie zamknęli uniwersytet.
Uniwersytet w Wilnie
W 1827 powstał pierwszy stały zespół operowy, wystawiający głównie repertuar włoski, a w latach 1835–1844 działał niemiecki zespół operowy. Od 1861 sytuacja w mieście stawała się coraz bardziej napięta, gdy podczas polskich pochodów patriotycznych kozacy zaatakowali manifestacje. Wybuchło powstanie styczniowe, podczas którego w okolicy Wilna trwały zacięte walki. Według spisu ludności z 1897 r., w Wilnie Litwini stanowili 2% ludności, a Polacy 31-39%.
W grudniu 1862 uruchomiono Kolej Warszawsko-Petersburską, której Wilno stało się ważnym węzłem.
Widok Wilna w na początku XX wieku
W 1906 z inicjatywy Alfonsa Parczewskiego powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, a w 1912 Tadeusz Wróblewski założył Bibliotekę Wróblewskich w Wilnie.
W latach 1915-1918 Wilno było pod okupacją Niemiecka. Po ustąpieniu Niemców rozgorzał polsko-litewski konflikt o Wilno. Podczas wojny 1920 miasto zostało zdobyte dwukrotnie przez Armię Czerwoną. Sowieci uciekając w 1920 roku przekazali Wilno Litwinom. Piłsudski zdecydował się na nietypowe rozwiązanie problemu. Aby zająć Wilno posunął się do podstępu. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Litewsko-Białoruskiej Dywizji Piechoty, upozorować "bunt" i wkroczyć do Wilna. 9 października 1920 oddziały Żeligowskiego weszły do miasta. Proklamowano utworzenie państwa, tzw. Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 jej parlament (Sejm Wileński) przyjął uchwałę o włączeniu Litwy Środkowej do Polski.
Mapa Wilna w okresie międzywojennym
Wilno stało się stolicą województwa. W dniu 19 września 1939 Wilno zajęły wojska radzieckie, a w dniu 26 października 1939 roku Sowieci przekazali miasto Litwinom, lecz 15 czerwca 1940, ponownie je zajęli. 14 lipca 1940 zaczęły się wywózki na Syberię. W czasie wojny prześladowania i deportacje objęły ok. 35 tys. mieszkańców Wileńszczyzny, głównie polskiego pochodzenia. 22 czerwca 1941 Niemcy zbombardowali miasto, a kilka dni później je zajęli. W 1941 w egzekucjach przeprowadzonych przez Niemców oraz grupę kolaborujących z nimi Litwinów zorganizowanych w oddział specjalny W dniu 7 lipca 1944 skoncentrowana pod miastem polska Armia Krajowa rozpoczęła atak na Wilno. W kilka dni po nadejściu Armii Czerwonej NKWD aresztowało wszystkich polskich żołnierzy i oficerów oraz wydarło Wilno z rąk polskich. Następnie już znacznie okrojoną terytorialnie Litwę razem z Wilnem włączono do Związku Radzieckiego i po 1944 większość polskich mieszkańców została przesiedlona. Od tego czasu w Wilnie zaczęli masowo osiedlać się Litwini i Rosjanie.
Panorama Wilna
Ruchy niepodległościowe zapoczątkowane w czerwcu 1988 przez Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy nasiliły się w 1990, a w styczniu 1991 doszło do starć pod wieżą telewizyjną. Od 17 września 1991 Wilno jest stolicą niepodległej Litwy.
Wilno, panorama starego miasta
znajduje się na Pojezierzu Wileńskim, nad Wilią, u ujścia Wilejki.
Herb Wilna
Prace archeologiczne wykazują, że już w X wieku na terenie Wilna znajdowała się osada zamieszkała przez ludzi.
Wielki książę Gedymin
Pierwsza pewna wiadomości o mieście pochodzi dopiero z 1323 z listu Giedymina do papieża Jana XXII. W latach 1323 – 1795 Wilno było stolica Wielkiego Księstwa Litewskiego. W XIV wieku w Wilnie działał chór katedralny oraz kapela na dworze książęcym. W 1387 powstał cech muzyków. W czasie rządów Olgierda nastąpił w 1365 roku najazd Krzyżaków na Wilno podczas którego spłonęła większość zabudowy. Następny najazd Krzyżaków miał miejsce w 1383 roku. Po oblężeniu ponownie zdobyli miasto i je spalili. Przełomowym rokiem dla Wilna był rok 1387. Wielki książę litewski i król polski Władysław Jagiełło w tym właśnie roku w konsekwencji zawartej unii z Polską w Krewie w 1385 r. zorganizował w Wilnie uroczystość Chrztu Litwy, oraz w tym samym roku nadał mu prawa miejskie magdeburskie, zaczął sprowadzać osiedleńców, a w roku następnym ustanowiono katolicką diecezję wileńską na której czele stanął biskup Andrzej Jastrzębiec. Wilno rozwijało się dynamicznie. Jesienią 1390 roku Krzyżacy wraz z księciem Witoldem ponownie spalili miasto. Ponowny najazd na Wilno miał miejsce w 1394 roku.
W 1413 roku król Jagiełło ustanawia w Wilnie województwo wileńskie.
Także po śmierci Witolda, który zmarł w 1430 roku, Wilno pozostało siedzibą wielkich książąt litewskich. Po okresie walk wenętrznych za rządów księcia Świdrygiełły i Zygmunta Kiejstutowicza wielkim księciem litewskim został w 1440 roku syn Jagiełły, Kazimierz Jagiellończyk, który nadał miastu kolejne prawa i przywileje. Dla Wilna nastał długotrwały okres pokoju.
W 1441 roku Kazimierz Jagiellończyk potwierdził prawa miejskie. W latach 1503-1522 wybudowano dookoła miasta mury obronne. Najświetniejszy okres w dziejach miasta to czasy panowania ostatnich Jagiellonów. Powstała wówczas mennica, arsenał, młyny, most na Wilejce, liczne szpitale i pałace. Pracowali tu architekci i rzeźbiarze włoscy. W XVI wieku miasto stało się ważnym ośrodkiem budowy organów.
Organy w Kościele Jana Chrzciciela
Wilno stało się miastem wielu narodowości. W 1579 roku król Stefan Batory założył Akademię, która stała się zalążkiem Uniwersytetu Wileńskiego. Miasto było otwarte i gościnne dla Żydów. Działała tu jedna z najwybitniejszych szkół talmudycznych na świecie.
Plan Wilna z 1576 roku
Rozwój miasta poważnie zahamował wielki pożar w 1610 roku. W 1634 w Wilnie wystawiono pierwszą operę. Była to Il ratto di Helena, której kompozytorem przypuszczalnie był Marco Scacchi. W 1639 roku miały miejsce zamieszki na tle religijnym; Kalwini zostali zmuszeni do opuszczenia miasta. W dniu 7 sierpnia 1655 w trakcie wojny polsko-rosyjskiej po zajęciu miasta, w którym schroniła się okoliczna ludność z wielu grodów, Rosjanie wymordowali około 25 tysięcy ludzi. Pożary w stolicy Litwy trwały przez 17 dni.
Panorama Wilna
Podczas wojny północnej Wino bardzo ucierpiało. W trakcie insurekcji kościuszkowskiej, w nocy z 22/23 kwietnia 1794 doszło w Wilnie do walk, w trakcie których wyparto z miasta Rosjan. Jednak po paru miesiącach Rosjanie zajęli miasto. W 1795 miasto znalazło się w zaborze rosyjskim i stało się stolicą guberni. Podczas wojen napoleońskich w 1812 Wilno było stolicą profrancuskiego Rządu Wielkiego Księstwa Litewskiego. W grudniu 1812 Wilno znowu zajęli Rosjanie.
W XIX wieku Wilno było miejscem rozwoju licznych polskich organizacji patriotycznych Po powstaniu listopadowym z 1831 r. Rosjanie zamknęli uniwersytet.
Uniwersytet w Wilnie
W 1827 powstał pierwszy stały zespół operowy, wystawiający głównie repertuar włoski, a w latach 1835–1844 działał niemiecki zespół operowy. Od 1861 sytuacja w mieście stawała się coraz bardziej napięta, gdy podczas polskich pochodów patriotycznych kozacy zaatakowali manifestacje. Wybuchło powstanie styczniowe, podczas którego w okolicy Wilna trwały zacięte walki. Według spisu ludności z 1897 r., w Wilnie Litwini stanowili 2% ludności, a Polacy 31-39%.
W grudniu 1862 uruchomiono Kolej Warszawsko-Petersburską, której Wilno stało się ważnym węzłem.
Widok Wilna w na początku XX wieku
W 1906 z inicjatywy Alfonsa Parczewskiego powstało Towarzystwo Przyjaciół Nauk w Wilnie, a w 1912 Tadeusz Wróblewski założył Bibliotekę Wróblewskich w Wilnie.
W latach 1915-1918 Wilno było pod okupacją Niemiecka. Po ustąpieniu Niemców rozgorzał polsko-litewski konflikt o Wilno. Podczas wojny 1920 miasto zostało zdobyte dwukrotnie przez Armię Czerwoną. Sowieci uciekając w 1920 roku przekazali Wilno Litwinom. Piłsudski zdecydował się na nietypowe rozwiązanie problemu. Aby zająć Wilno posunął się do podstępu. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Litewsko-Białoruskiej Dywizji Piechoty, upozorować "bunt" i wkroczyć do Wilna. 9 października 1920 oddziały Żeligowskiego weszły do miasta. Proklamowano utworzenie państwa, tzw. Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 jej parlament (Sejm Wileński) przyjął uchwałę o włączeniu Litwy Środkowej do Polski.
Mapa Wilna w okresie międzywojennym
Wilno stało się stolicą województwa. W dniu 19 września 1939 Wilno zajęły wojska radzieckie, a w dniu 26 października 1939 roku Sowieci przekazali miasto Litwinom, lecz 15 czerwca 1940, ponownie je zajęli. 14 lipca 1940 zaczęły się wywózki na Syberię. W czasie wojny prześladowania i deportacje objęły ok. 35 tys. mieszkańców Wileńszczyzny, głównie polskiego pochodzenia. 22 czerwca 1941 Niemcy zbombardowali miasto, a kilka dni później je zajęli. W 1941 w egzekucjach przeprowadzonych przez Niemców oraz grupę kolaborujących z nimi Litwinów zorganizowanych w oddział specjalny W dniu 7 lipca 1944 skoncentrowana pod miastem polska Armia Krajowa rozpoczęła atak na Wilno. W kilka dni po nadejściu Armii Czerwonej NKWD aresztowało wszystkich polskich żołnierzy i oficerów oraz wydarło Wilno z rąk polskich. Następnie już znacznie okrojoną terytorialnie Litwę razem z Wilnem włączono do Związku Radzieckiego i po 1944 większość polskich mieszkańców została przesiedlona. Od tego czasu w Wilnie zaczęli masowo osiedlać się Litwini i Rosjanie.
Panorama Wilna
Ruchy niepodległościowe zapoczątkowane w czerwcu 1988 przez Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy nasiliły się w 1990, a w styczniu 1991 doszło do starć pod wieżą telewizyjną. Od 17 września 1991 Wilno jest stolicą niepodległej Litwy.
Wilno, panorama starego miasta