Ptaszarnia - Ogród Ornitologiczny

[Henryk Horoch]

Edredon Somateria mollissima
Duży ptak wodny z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje w zależności od podgatunku: północno-zachodnią Europę, północno-zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej, wybrzeża od Ziemi Baffina przez Grenlandię, Islandię po Ziemię Franciszka Józefa. Zimuje na południu Grenlandii, na Labradorze i Nowej Szkocji. W Polsce dość częsty na wybrzeżu. Edredon to największa nurkująca kaczka. Charakteryzuje się wyraźnym dymorfizmem płciowym. Samiec w szacie godowej ma wierzch głowy granatowoczarny z podłużną, pośrodkową białą linią. Na karku i policzku zielone plamy rozdzielone pasmem białych piór. Reszta głowy, szyja, pierś i grzbiet białe. Brzuch, pokrywy nad- i podogonowe i ogon granatowoczarne. Dziób i nogi oliwkowożółte. Biały grzbiet i czarny brzuch kaczora są niepowtarzalnym wśród kaczek upierzeniem godowym samca. W szacie spoczynkowej ma głowę i szyję ciemnobrązową, piersi i grzbiet w białe plamki, a resztę ciała czarną. Samica brązowa z ciemnymi poprzecznymi prążkami na całym ciele. Młode podobne do samicy z już charakterystycznym profilem głowy, ale mają ciemniejsze grzbiety i szarawe brzuchy. Edredony mają charakterystyczny wygląd głowy: obserwowane z boku, grzbiet dzioba i czoło tworzą linię prostą. Mocny dziób służy do odrywania od dna wodnych zwierząt i miażdżenia ich muszli i pancerzy. Między podgatunkami istnieją drobne różnice w kolorystyce. Przeloty jesienne odbywają się w październiku i listopadzie, a wiosenne w kwietniu. Łatwo można zidentyfikować edredony w locie - na przemian machają skrzydłami i szybują. Kaczor odzywa się dźwięcznym "uhu huhu", a kaczka zduszonym "korr" lub głębokim "go go". Pożywienie
tej kaczki stanowią zwierzęta wodne, głównie skorupiaki, szkarłupnie i mięczaki. Potrafi nurkować za nimi na głębokość 10 metrów.

[Henryk Horoch]

Łabędź czarny Cygnus atratus
Gatunek dużego ptaka z rodziny kaczkowatych. Łabędź czarny to endemiczny ptak lęgowy Australii, powszechnie hodowany jako ptaki ozdobne w Europie. Zachodniej. Ma upierzenie w większości czarne, z pasem białych lotek na krawędzi skrzydeł, wyraźnie widocznych w locie. Ma długą szyję i jaskrawoczerwony dziób z białym końcem. Nogi są ciemnoszare. Samce są nieco większe od samic i mają dłuższy, prostszy dziób. Młode ptaki są ciemnobrązowe, mają pióra jasno obrzeżone. Tak jak inne blaszkodziobe, łabędzie czarne gubią w czasie pierzenia wszystkie lotki jednocześnie i nie mogą przez około 4-5 tygodni latać. Łabędzie czarne żywią się przede wszystkim pędami i liśćmi roślin wodnych, na lądzie jedzą również trawę i zioła. Dzięki długiej szyi mogą przy przeszukiwaniu dna osiągnąć głębokość do 1 metra.

[Henryk Horoch]

Łabędź krzykliwy Cygnus cygnus
Gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący palearktykę od Islandii po Kamczatkę. Zimuje w Europie oraz środkowej i wschodniej Azji. W Polsce liczny na wybrzeżu Bałtyku zimą i podczas przelotów. Jest jednolicie biały, dziób żółty z czarnym czubkiem. Młode są szare, mają czerwone nogi i dziób bez czarnej plamy u nasady (inaczej niż u łabędzia niemego), szatę białą uzyskują w 3. roku życia. Jego okrzyki są charakterystyczne dla zimnych krajobrazów północy, zwłaszcza w czasie jesiennych przelotów. Dźwięki wykonywane zarówno w locie, jak i na wodzie, przypominają klangor żurawi. Wtedy to ptaki lecą w regularnych formacjach. Prawie dorównuje wielkością łabędziowi niememu, choć nie ma tak okazałej sylwetki. Na wodzie ma wyprostowana szyję i skrzydła położone na grzbiecie, a niemy szyję zgiętą w S i wzniesione skrzydła. Różnica też polega na tym, że w czasie jego lotu nie słychać szmeru. Podobny łabędź czarnodzioby jest wyraźnie mniejszy i dziób czarny na końcu ma mniejsza żółtą plamę. Jego pożywienie stanowią części zielone roślin wodnych i ich nasiona. Pisklęta jedzą również drobne bezkręgowce.

[Henryk Horoch]

Gęś gęgawa Anser anser
Gatunek dużego, wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych, zamieszkujący Europę i Azję. Zimuje w basenie Morza Śródziemnego oraz w środkowej i południowej Azji. W Polsce dość liczna na przelotach. W upierzeniu gęgawy brak dymorfizmu płciowego. Ogólna barwa szaropopielata, wierzch i boki z poprzecznym prążkowaniem, spód jaśniejszy z ciemniejszym pręgowaniem. Brzuch i podogonie białe. Na szyi podłużne pręgi. W locie widać srebrzystoszary spód i przód skrzydeł, co ją odróżnia od innych gęsi. Nogi różowe, dziób u gęgawy europejskiej w całości pomarańczowy. Podgatunek zamieszkujący środkową i wschodnią Azję - A. anser rubirostris ma dziób różowy, jest nieco jaśniejsza i ma nieco szersze pręgi na wierzchu ciała. Oba podgatunki spotykają się ze sobą w Europie Środkowej i można spotkać tu ptaki o dziobach w dwu kolorach. Biały paznokieć i czerwone łapy. Odznacza się niebywałą wiernością - łączy się w pary na całe życie, a gdy jeden z partnerów zginie drugi pozostaje już na stałe samotny. Lecąc stadem w powietrzu tworzą charakterystyczną formację zwaną kluczem. Jej głos jest bardzo zbliżony do krzyków gęsi domowej. Gęś gęgawa żywi się głównie trawą, ale spasa też liście, młode pędy, i zboże oraz różne owoce. Ponieważ nie ma tak dobrego systemu trawiennego, jak wiele ssaków roślinożernych, nie potrafi dostatecznie wykorzystać substancji odżywczych z roślin. Dlatego musi zjeść znaczną ilość pożywienia, by zapewnić sobie wystarczającą ilość ważnych dla życia substancji. Niekiedy zdobywanie i przyjmowanie pożywienia zajmuje jej cały dzień. Nie jest przy tym zaskakujące, że jest bardzo wybredna i lubi najbardziej młode, delikatne końce roślin. ubią też młode, kiełkujące zboże. Krawędziami dziobów szczypią najdelikatniejsze pędy. Żerują rano i wieczorem na przyległych do lęgowisk polach i łąkach. Rolnicy niechętnie widują je na swych polach i uważają za szkodniki.

[Henryk Horoch]

Mandarynka Aix galericulata
Gatunek średniego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zamieszkuje dorzecze Amuru, Sachalin, Japonię, Mandżurię i wschodnie Chiny. Hodowana w Europie od XVIII wieku jako ptak ozdobny. Zbiegłe osobniki utworzyły utrzymujące się, osiadłe populacje. Spotykana również w Polsce. U obu płci pióra z tyłu głowy tworzą charakterystyczny czub. U samca rude ramieniowe lotki drugorzędowe są znacznie wydłużone i tworzą przy złożonych skrzydłach sterczące ku górze grzebienie. Rude są też u kaczora szerokie bokobrody. Samiec ubarwiony bardzo jaskrawo. Od nasady czerwonego dzioba, przez oko, po koniec czuba ciągnie się szeroki, biało-kremowy pas. Ponad nim czoło i przód ciemienia metalicznie zielony, zaś tył ciemienia i potylica rdzawa. Boki głowy rdzawe, w tylnej części wąski metaliczno-zielony pas. Przód szyi i pierś metaliczno-fioletowe, w dolnej części przez fioletową plamę ciągną się dwa białe pasy. Grzbiet ciemny, boki beżowe. Grzebienie złożone z drugorzędowych lotek rdzawe z białymi końcami. Ogon ciemny, podogonie białe, a łapy pomarańczowe. Na skrzydłach zielone lusterka. Samiec wydaje ostre "wrrik".
Samica jest znacznie skromniej ubarwiona. Wierzch ciała szarobrunatny o oliwkowym odcieniu, z wąskim białym pasem wokół oczu i na podgardłu. Kantarek, podbródek i przód szyi białe. Spód ciała popielaty w duże, jasne plamy, podogonie białe, ogon czarny. Na skrzydłach metaliczne zielone lusterka. Ma żółtawe łapy i ciemnoszary dziób. Odzywa się głuchym "atsk".

[Henryk Horoch]

Ibis kasztanowaty Plegadis falcinellus
Gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny ibisowatych, zamieszkujący wyspowo południową Europę, Azję Południową i Środkową, Australię, Afrykę i Amerykę Środkową. Do Polski zalatuje sporadycznie. Upierzenie tego ptaka jest brązowoczarne z purpurowym, metalicznym połyskiem. Lotki ciemniejsze, z zielonkawym połyskiem, nogi i dziób ciemne. Dziób zgięty ku dołowi. Młode bez połysku, bardziej brązowe. Pożywienie stanowią bezkręgowce.

[Henryk Horoch]

Bocian Czarny Ciconia nigra
Gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny bocianowatych (Ciconiidae). Zamieszkuje Eurazję, gniazduje w środkowej Francji, a izolowane populacje również na Półwyspie Iberyjskim oraz w środkowej i południowej Afryce. W Hiszpanii to ptak częściowo osiadły.
W Europie Środkowej to rzadki ptak lęgowy żyjący w lasach liściastych i mieszanych, gdzie są małe prześwietlenia, na podmokłych łąkach, stawach i trzęsawiskach. Tu zakłada gniazdo w koronach drzew liściastych lub iglastych. W Polsce spotkać go można na całym obszarze kraju, również w górach. Jest nielicznym ptakiem lęgowym, jego populację szacuje się na ok. 1200 par. Ptak ten zimuje w południowej i wschodniej Afryce i południowej Azji lecąc tam ustalonymi szlakami, południowo-zachodnim i południowo-wschodnim. Odlatuje na zimowiska w Afryce w sierpniu i wrześniu. Populacja zachodnia przelatuje przez Gibraltar kierując się do tropikalnej zachodniej Afryki, wschodnie leci przez Bosfor do wschodniej Afryki. Granicą obu z nich jest rzeka Odra. Stąd część ptaków kierują się nad wschodni i środkowy basen Morza Śródziemnego. W porównaniu z bocianem białym są mniej uzależnione od ciepłych prądów wznoszących w trakcie migracji, choć dorównują im umiejętności szybowania.
Bocian czarny ma długość ciała ok. 87 centymetrów. Rozpiętość skrzydeł dochodzi do 190 cm a masa ciała osiąg 3 kg.

[Henryk Horoch]

Mewa orlica Ichthyaetus ichthyaetus
Gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mew, zamieszkujący wyspowo w pasie od Morza Czarnego po Bałchasz i Mongolię. Zimuje na wybrzeżach od wschodniej części Morza Śródziemnego poprzez Morze Czerwone, południową część Morza Kaspijskiego po północną część Oceanu Indyjskiego między Somalią a Myanmarem. Do Polski zalatuje wyjątkowo. Orlica ma wierzch ciała i skrzydeł popielate, końcówki czarne z białymi "oczami". Dziób z charakterystycznym czarnym paskiem w 3/4 długości. Końcówka pomarańczowa, nasada żółta. Nogi żółte, reszta ciała biała. W szacie godowej głowa czarna, z białą obwódką wokół czerwonego oka. W szacie spoczynkowej głowa brudnopopielata. Osobniki młodociane wierzch ciała mają w brązowy deseń, na końcu białego ogona szeroki czarny pas. Dziób szary z czarnym końcem, nogi szarocieliste. Ptak ten jest wszystkożerny. W jego diecie przeważają kręgowce i bezkręgowce, zarówno wodne jak i lądowe. Czasem odbiera zdobycz innym ptakom. W okresie chłodniejszej pogody dietę uzupełnia nasionami roślin. Nie gardzi odpadkami i padliną.

[Henryk Horoch]

Mewa siwa Larus canus
Gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny mew. Zamieszkuje północną Eurazję i Amerykę Północną, W Polsce gnieździ się nielicznie i nierównomiernie, choć spotkać ją można na całym niżu. Największe skupisko w środkowym odcinku Wisły. Licznie zimuje na wybrzeżu Bałtyku. Ma wyraźnie zaznaczony jedynie dymorfizm wiekowy. Głowa okrągła z małym dziobem. Ptaki dorosłe w upierzeniu godowym białe, grzbiet i pokrywy skrzydłowe blado-popielate z białymi tylnymi krawędziami. Nogi żółtozielonkawe, dziób czysto żółty. Końcówki lotek skrzydeł czarne z białymi plamami. Upierzenie spoczynkowe różni się niewiele - drobne, szarobrązowe plamki na wierzchu głowy i na karku. Młode białe z brązowymi plamkami na ciele, najgęstszymi na grzbiecie i skrzydłach. Lotki brązowe, na końcu ogona wąski czarny pas. Mają ciemny dziób z czarną plamą u nasady. Nogi cieliste. W trakcie pierwszego i drugiego roku życia ubarwienie stopniowo się zmienia - głowa, brzuch i szyja bieleją, wzrasta liczba piór szaro-ciemnych na grzbiecie i skrzydłach. Ubarwienie ostateczne uzyskują w 3. roku życia. To ptak w większości wędrowny, choć są populacje częściowo koczownicze. Jej pożywienie stanowi pokarm zwierzęcy zróżnicowany i zależny od pory roku i zasobów, głównie bezkręgowce (m.in. pierścienice), śnięte ryby, małe płazy i gryzonie, a także jagody i nasiona, oraz detrytus. Pokarm roślinny stanowi jedynie uzupełnienie diety.

[Henryk Horoch]

Wydrzyk wielki Catharacta skua
Gatunek ptaka z rodziny wydrzyków. Obie płci wydrzyka wielkiego są ubarwione jednakowo, ciemnobrązowo. Ciało krępe. W upierzeniu godowym na grzbiecie i szyi mają rudawe plamy. Wydrzyki te w upierzeniu spoczynkowym nie mają rudawego zabarwienia szyi. Na podstawie lotek dłoniowych znajdują się białe, półksiężycowate plamy, które tworzą dobrze widoczne w powietrzu lusterko, na ciemnych lotkach I rzędu. W locie ptaka (który wydaje się nieco ociężały) charakterystyczne są szerokie skrzydła i krótki ogon. Młode są ciemniejsze niż dorosłe, mają jasne końce piór pokrywowych, biało zakończone lotki (choć lusterko jest mniejsze) i prawie czarną głowę. Występują zarówno jasne, jak i ciemne odmiany skua. Jest największy z wydrzyków, wielkości kruka lub mewy srebrzystej. Pokrywa rogowa górnej szczęki składa się, jak u innych wydrzyków, z trzech części. Mają tylko niewiele wydłużone środkowe sterówki w porównaniu z innymi wydrzykami. Są za to szerokie i lekko zaokrąglone. Od mew różni go zakończony haczykiem czarny dziób. Wydrzyk wielki, podobnie jak inni przedstawiciele jego rodzaju, również porywa zdobycz innym ptakom, np. mewom i rybitwom. Jest też przekleństwem ptasich kolonii lęgowych z których porywa jaja i pisklęta. Nie tylko jednak pasożytuje, łowi wszystkie zwierzęta, którym potrafi podołać. Nie gardzi też odpadami wyrzucanymi ze statków.