Majątek Kamieniec
Miasto Kamieniec Podolski
Pierwsza wzmianka odnosi się do połowy XIV wieku. Możliwe, że w 1352 r. miasto zostało tymczasowo opanowane przez Kazimierza III Wielkiego, następnie znajdowało się pod rządami władających Podolem litewskich książąt Koriatowiczów starających się zachować maksimum niezależności swego księstwa dzięki politycznemu balansowi pomiędzy Polską (okresowo w latach 1366-1370 byli lennikami Kazimierza Wielkiego), Wielkim Księstwem Litewskim oraz Węgrami. Po usunięciu Koriatowiczów przez Witolda działającego z inspiracji Jagiełły (1394 rok), Kamieniec Podolski przechodził z rąk do rąk: w latach 1395-1399 był w rękach polskich (władał nim Spytko II z Melsztyna), w latach 1399-1402 w rękach Wielkiego Księstwa Litewskiego pod rządem Świdrigiełły, w latach 1402-1411 znowu w rękach polskich, w latach 1411-1430 przejęło władzę nad nim Wielkie Księstwo Litewskie.
Rządy polskie ustabilizowały się w Kamieńcu od 1430 roku, gdy został ponownie przyłączony do Polski i trwalej w 1434 gdy został stolicą nowo utworzonego województwa podolskiego. W tych czasach miasto zaczęło przeżywać szybki rozwój dzięki nadaniu mu praw miejskich magdeburskich w 1432 roku i licznych przywilejów, w tym nadaniu przez króla Zygmunta I przywileju przymusu drożnego oraz nadaniom ziemskim w okolicy. Następny król Polski Zygmunt II August zwolnił mieszczan Kamieńca od ceł wewnętrznych i zezwolił im na handel bydłem na terenie całej Rzeczpospolitej. Z kolei król Zygmunt III Waza obdarzył mieszczan przywilejem zrównującym ich z wszystkimi przywilejami miasta Lwowa. W związku z zagrożeniem tatarsko-tureckim miasto od początków XVII wieku określano jako urbs antemurale christianitatis (przedmurze chrześcijaństwa), oraz jako "Bramę do Polski". Pomimo oblężeń Kamieniec dalej przeżywał rozkwit. Od 1570 r. do poł. XVII wieku liczba mieszkańców wzrosła od 3 tys. osób do 10 tys. mieszkańców, działało w nim 16 cechów z 390 rzemieślnikami. Handel odbywał się na trzech dorocznych jarmarkach przypadających na św. Jerzego (czterotygodniowy), św. Jana Chrzciciela (tygodniowy) i nazajutrz po święcie Narodzenia Najświętszej Marii Panny (czterotygodniowy). Z uwagi na obronne położenie w zakolu rzeki Smotrycz, rozbudowaną sieć fortyfikacji i odparcie licznych oblężeń, powszechnie uważano go za najpotężniejszą warownię Rzeczypospolitej na Kresach Wschodnich. Po 1617 roku zbudowano Nowy Zamek, który skutecznie zniechęcił do ataków na miasto wojska tureckie sułtana Osmana. W 1633 roku nie zdobył miasta także bejlerbej Bośni Mehmed Abazy pasza w trakcie tzw. wojny z Abazy paszą. Systematycznie rozbudowywano umocnienia miejskie, na tyle skutecznie, że nie potrafili ich zdobyć zbuntowani Kozacy w 1648 roku pod wodzą Maksyma Krzywonosa, a także Iwana Bohuna i Dżerdżelii w 1651 r., w 1652 roku Tymoszy Chmielnickiego oraz oddziały pod wodzą Bohdana Chmielnickiego w 1652 roku, który musiał odejść spod murów miasta po bezskutecznych atakach. W 1655 roku Bohdan Chmielnicki znowu obległ miasto razem ze sprzymierzonymi z nim wojskami moskiewskimi ale pomimo dziewięciu szturmów w ciągu trzech tygodni także nie zdobył miasta.
Miasto
W czasie wojen polsko-tureckich w II poł. XVII wieku, w 1672 sułtan Mehmed IV obległ Kamieniec z armią, której liczebność ocenia się na od 100 do 300 tys. żołnierzy wyposażoną m.in. w nowoczesną, obsługiwaną przez Francuzów, artylerię. Po krótkim oblężeniu, 26 sierpnia 1672, szczupła załoga poddała Kamieniec oblegającym. Podczas ewakuacji zamku nastąpił wybuch w prochowni, podobno to zrozpaczony major artylerii kamienieckiej Hejking (Sienkiewiczowski Ketling) zapalił lont. W wybuchu zginął m.in. komendant obrony zamku, pułkownik Jerzy Wołodyjowski. Upadek twierdzy odbił się głośnym echem w całej Rzeczpospolitej, wzbudzając obawy przed dalszą ekspansją Turcji.
Na mocy 1672 zawartego przez Michała Korybuta-Wiśniowieckiego traktatu w Buczaczu Kamieniec wraz z Podolem i województwem Bracławskim należał w latach 1672-1699 do imperium osmańskiego jako czternasta w Europie prowincja – Ejalet kamieniecki. W Kamieńcu, (stolicy Ejaletu) ulokowano potężny, jeden z pięciu największych – obok Belgradu, Budy, Kandii i Bagdadu – garnizonów Imperium Tureckiego. W czasie okupacji Kamieńca przez Turcję wojska polskie podejmowały próby jego odbicia, m.in. przeprowadzono nieskuteczne oblężenie w 1687 pod wodzą królewicza Jakuba Sobieskiego. Po opuszczeniu Kamieńca rolę kluczowego punktu obrony tego regionu Rzeczypospolitej sprawowały zbudowane nieopodal, przy ujściu Zbrucza do Dniestru, z polecenia Sobieskiego Okopy Świętej Trójcy.
Ziemie te wróciły do Rzeczypospolitej na mocy Pokoju w Karłowicach 1699, jednak miasto było bardzo zrujnowane i wyludnione. Liczba budynków zmniejszyła się z blisko 800 do ponad 170. Pozostałością z czasów tureckich w Kamieńcu jest minaret przy katedrze Św. Piotra i Pawła. Po odzyskaniu miasta w 1699, zgodnie z traktatem pokojowym, minaret z półksiężycem pozostawiono. Ustawiono na nim drewnianą figurę Matki Boskiej. W 1756 zastąpiono ją sprowadzoną z Gdańska, wykonaną ze stopu miedzi i srebra, mierzącą 4.5 m pozłacaną rzeźbą. Katedra kamieniecka jest jedynym na świecie kościołem katolickim, przed którym stoi minaret. W kościele dominikanów zachowała się też kamienna konstrukcja z czasów tureckich. W XVIII wieku rola miasta znacznie spadła, jednakże z woli króla Stanisława Augusta Poniatowskiego podjęto w tym czasie liczne prace modernizacyjne fortyfikacje miasta, głównie wg planów polskiego architekta Jana de Witte.
Twierdza