Pradzieje w sztuce polskiej

Pradzieje w sztuce polskiej

Postprzez Julia Tracz von Rokuszewska » 30 mar 2020, 21:54

Paleolit

Najstarsze ślady działalności człowieka na terenach obecnej Polski pochodzą z okresu paleolitu. Są to narzędzia wykonane z krzemienia znalezione w Grocie Nietoperzowej w Jerzmanowicach m.in. ostrza wiórowe które mogły być grotami dzid, wyroby kościane zdobione geometrycznym wzorem z Jaskini Maszyckiej koło Krakowa. W Wielkopolsce i na północnej Polsce znaleziono m.in. wyroby z kości renifera (m.in. w Murowanej Goślinie), figurki bursztynowe.

Neolit
W połowie piątego tysiąclecia ziemie znalazły się pod oddziaływaniem kultury ceramiki wstęgowej. Przykładem są ceramiczne naczynia zdobione geometrycznym ornamentem kreskowej z Dobrej. Znaleziska z Brześcia Kujawskiego m.in. biżuteria są jednym z kilku przykładów kultury lendzielskiej. Tysiąc lat później wykształciła się kultura pucharów lejkowatych. Te znaleziska uważane są za rodzime dla kultur Niżu Europejskiego. Naczynia przybierają bardziej wysublimowane formy, często są zdobione dekoracją. Pojawiają się na większą skalę przedstawienia figuratywne (gł. zoomorficzne) i narracyjne (np. naczynia z Ćmielowa). Cennym przykładem jest figurka barana odnaleziona w Jordanowie k. Dzierżoniowa. W kopalni w Krzemionkach Opatowskich wydobywany jest w tym czasie pasiasty krzemień. Z niego wytwarzane są przedmioty ozdobne. W okresie młodszego neolitu (2600-1800 p.n.e.) kultury ceramiczne zmieniają się znacznie szybciej. Z tego okresu pochodzą znaleziska amfor kulistych, ceramiki sznurowej (najcenniejszymi znaleziskami są naczynia odkryte w miejscowości Złota k. Sandomierza). Ceramice towarzyszą znaleziska ozdób wykonanych z bursztynu.

Epoka brązu
W epoce brązu wykształciła się kultura łużycka, uważana przez niektórych badaczy za kulturę prasłowiańską. Z tego okresu pochodzą ozdoby i narzędzia z brązu, wyroby ceramiczne w postaci naczyń zdobionych ornamentem figuratywnym przedstawiającym sceny kultowe, figurki zwierząt, ptaków, ludzi. Pod koniec epoki brązu powstały na ziemiach polskich duże osady obronne. Koncentracja osadnictwa tego typu miała miejsce w okresie halsztackim (700-400 p.n.e.) epoki żelaza. Z tego okresu pochodzi najlepiej zachowana w Europie osada w Biskupinie. Cennymi znaleziskami są zdobiona spiralnymi aplikacjami i figurkami ptaków bransoleta z okolic Żagania, wózki kultowe, skarby m.in. z Uścikowic i Brzezia k. Pleszewa.

Epoka żelaza
U schyłku okresu halsztackiego, wykształciła się kultura zwana wschodniopomorską. Wyróżniała się obrzędami grzebalnymi, w których stosowano urny twarzowe i domkowe. Urny twarzowe cechuje schematyczne przedstawienie twarzy ludzkiej symbolizującej zmarłego, zaś na brzusiec ozdabiano niekiedy scenami rodzajowymi lub wyobrażeniami przedmiotów codziennego użytku i uzbrojenia (miecze, oszczepy, tarcze). Popielnice przykryte były pokrywkami niekiedy stylizowanymi na nakrycie głowy. Dodatkowo nakładano na nie naszyjniki lub napierśniki, a plastyczne przedstawienia uszu zdobiono kolczykami. Najlepszymi przykładami są popielnice z Deszczna, Rzadkowa, Niepoczołowic i Grabowa Bobowskiego. Na północnych ziemiach Polski zachowały się zabytki kultury wielbarskiej – cmentarzyska kurhanowe z kamiennymi kręgami w Odrach, Węsiorach i Grzybnicy.

Okres lateński i rzymski
Upadek kultury łużyckiej nastąpił na przełomie V i IV w. p.n.e. Na ziemie polskie napłynęła ludność związana z kulturą tracką i celtycką. Z Celtami wiązane są znaleziska monumentalnych rzeźb kamiennych na terenie Śląska: w rejonie Góry Ślęży oraz na Płaskowyżu Głubczyckim i Małopolski, w okolicach Krakowa (Anartowie, oraz ich część, czyli Anartofracti – sprzymierzeńcy Anartów, górskie plemiona celtyckie pozostające w znacznej niezależności od Imperium rzymskiego). Ślady osadnictwa celtyckiego archeolodzy odkryli w latach 50. XX wieku oraz w latach 2007–2008 również w Kaliszu i w Kaliskiem (Kalisia celtycka, przedrzymska). Ze szlakiem bursztynowym związany jest okres wpływów rzymskich. Pamiątkami po Rzymianach są odnalezione w różnych rejonach obecnej Polski monety rzymskie, biżuteria (fibule, naszyjniki) oraz importowane naczynia, przede wszystkim typu terra sigillata i terra nigra m.in. z Wymysłowa, Goszczynna, Gosławic, Łęgu Piekarskego i Rządza. Spośród kilku kultur okresu rzymskiego większość ziem polskich zdominowała kultura przeworska, której świadectwem są liczne naczynia m.in. popielnica znaleziona w grobie kobiecym w miejscowości Biała k. Łodzi. (zaginiona podczas II wojny światowej). Przedstawia ona oprócz dekoracji ornamentalnej i symboli solarnych stylizowane postaci jadące na koniach. Ponadto elementy biżuterii znalezione m.in. w Jakuszowicach, Dobrodzieniu i Radziejowie Kujawskim.

Wczesne średniowiecze
Dwa kopce-mogiły: Krakusa i Wandy w Krakowie usypane prawdopodobnie ok. VII-VIII wieku są kojarzone z Awarami i Słowianami lub z Celtami. Rodzima sztuka trwała w zdobnictwie ceramiki, czego przykładem są m.in. naczynia znalezione w warszawskim Bródnie. Odrębność kulturowa zaczęła się kształtować w VI-X w. Z tego okresu pochodzą grody obronne, rzeźby z drewna i kamienia o przeznaczeniu kultowym m.in. monumentalny posąg Świętowita ze Zbrucza.

Julia Tracz



 

kuchnie na wymiar kalwaria zebrzydowska

Powrót do Sztuka

Kto przegląda forum

Użytkownicy przeglądający ten dział: Brak zidentyfikowanych użytkowników i 1 gość