WYSTAWA ROLNA

[Henryk Horoch]

Obecnie w Rzeczpospolitej istnieje prawie 50 folwarków, a mimo to gospodarka rolna w naszym kraju nie stoi na zbyt wysokim poziomie. Zainteresowanie tą dziedziną gospodarki nie jest zbyt wielkie, dlatego postanowiłem zorganizować Krajową Wystawę Rolną, na której zostaną przedstawione zwierzęta hodowane w gospodarstwach rolnych. Wśród nich znajdą się: Konie, bydło domowe, świnie, owce, kozy, króliki domowe, kury, kaczki, gęsi domowe, indyki, perliczki.

Krajowa Wystawa Rolna

[Henryk Horoch]

Konie

Koń został udomowiony prawdopodobnie na terenie północnego Kazachstanu około 3,5 tys. lat p.n.e. Przodkiem konia domowego były prawdopodobnie koń Przewalskiego i tarpan oraz wymarłe azjatyckie konie tundrowe i leśne. Ważna jest informacja, iż koń Przewalskiego jeszcze nie wyginął. Z czasem wyhodowano wiele ras koni. Najpopularniejsze to: Konie czystej krwi arabskiej – dały one poprzez krzyżówki początek wielu innym rasom i konie pełnej krwi angielskiej – konie do jazdy wierzchem. Polskie rasy koni to:
- rasa wielkopolska
- rasa huculska
- rasa śląska
- rasa małopolska
- konik polski oraz jego odmiana konik biłgorajski



Koń wielkopolski



Jest koniem użytkowanym do jazdy wierzchem. Rasa ta powstała na skutek uszlachetniania miejscowego pogłowia końmi wschodniopruskimi i trakeńskimi oraz w mniejszym stopniu innymi rasami półkrwi pochodzenia zachodniego. Głównym ośrodkiem hodowli konia wielkopolskiego była stadnina w Sierakowie założone w 1829 roku. Znaczny udział w tworzeniu tej rasy miały konie pełnej krwi. W rasie tej występują dwie odmiany:
- poznańska
- mazurska
Wśród koni tej rasy dominuje umaszczenie kasztanowate (40%) oraz gniade (35%), spotyka się także siwe (12%) oraz kare (10%).
Wymiary koni rasy wielkopolskiej: Wysokość w kłębie: 150-180 cm. Obwód klatki piersiowej: 170-210 cm

[Henryk Horoch]

Koń małopolski



Konie półkrwi angloarabskiej i arabskiej hodowane w Małopolsce, nieco mniejsze i lżejsze od koni wielkopolskich, wzrostu ponad 150 cm, urodziwe, o suchej budowie, doskonałym ruchu, dobrze wykorzystujące paszę, wytrwałe i dzielne w pracy.
Rasa ta jest oznaczana jest przez hodowców za pomocą symbolu m. X0. Jest to ogólne określenie dla koni półkrwi angloarabskiej chowanych w południowej i południowo-wschodniej części Polski. Konie małopolskie wywodzą się swymi liniami żeńskimi od miejscowych, prymitywnych koników polskich, dlatego też ze wszystkich odmian koni gorącokrwistych hodowanych w Polsce, konie te mają najsilniej wyrażone cechy przekazywane im przez konika polskiego: płodność i plenność, długowieczność, dobre wykorzystanie paszy i niewybredność, odporność na choroby i trudne warunki bytu oraz wytrzymałość w pracy.
Koń małopolski w XVII i XVIII wieku został uszlachetniony dzięki dolewce krwi ogierów wschodnich: koni perskich, turkmeńskich, kabardyńskich, arabskich itp. Szczególne znaczenie ma domieszka krwi koni arabskich. Rasa małopolska ma cztery odmiany o nieznacznych różnicach: kielecką, lubelską, sądecką i dąbrowsko-tarnowską. Elitarną hodowlę konia małopolskiego, skupiającą najcenniejsze klacze-matki prowadzą stadniny w: Walewicach, Janowie Podlaskim, Ochabach, Udorzu, Kalnikowie. Na ogół koń małopolski jest mniejszy o ok. 5 cm od konia wielkopolskiego i o 100 kg od niego lżejszy.



Konik polski



Rasa koni późno-dojrzewających (3-5 lat), długowiecznych, odpornych na choroby i trudne warunki utrzymania. Mają twardy róg kopytowy pozwalający pracować niepodkutym na bitych drogach.
Dzikimi przodkami koników polskich są tarpany podobne do odkrytych w Azji przez rosyjskiego badacza Nikołaja Przewalskiego w 1876 roku koni Przewalskiego. Zamieszkiwały one do końca XVII wieku lesiste obszary wschodniej Polski, Litwy i Prus. W okolicach Puszczy Białowieskiej przetrwały do 1780 roku, kiedy to zostały odłowione i umieszczone w zwierzyńcu hrabiów Zamoyskich koło Biłgoraja. W 1808 roku z powodu panującej biedy zostały one rozdane okolicznym chłopom.
Koń ten cechuje się małym wzrostem, silną i krępą budową; prymitywną, ciężką głową; szyja krótka i nisko osadzona, prosta; mało wyraźny kłąb, głęboka klatka piersiowa, zad ścięty, obfita czarna grzywa i ogon z nielicznymi jasnymi włosami, umaszczenie myszate, czarna pręga grzbietowa, pręgi na kończynach, rzadko występuje pręga łopatkowa. Klacze są mniejsze od ogierów. Wysokość w kłębie koni dorosłych (klacze i ogiery): minimum – 130 cm, maksimum - 140 cm. Masa ciała 300 - 400 kg.

[Henryk Horoch]

Koń huculski



Rasa konia domowego, ceniona za żywotność, siłę i odporność. Koni tych używano niegdyś głównie jako jucznych. Jest to rasa górska, więc bez problemów mogły przenosić ładunki nawet po oblodzonych ścieżkach górskich. Występuje najczęściej w maści gniadej, myszatej lub srokatej, rzadziej karej lub bułanej. Maść kasztanowata jest niepożądana, ogiery tej maści nie są wpisywane do Ksiąg Stadnych, a klacze maści kasztanowatej mogą być wpisane do Ksiąg Stadnych pod warunkiem, że posiadają typowe cechy rasowe: ciemną pręgę przez grzbiet i pręgowanie kończyn.
Często pojawia się pręga grzbietowa i zebra (pręgowanie) na kończynach.
Hucuły ze względu na wzrost należą do klasy pony. Jednak błędem jest myślenie o nich jako o małych, słabych, wyłącznie domowych koniach. Są wyjątkowo silne. W okresach wojennych zasłużyły się nosząc ekwipunki ważące do 120 kg po górskich ścieżkach. Są łagodnie usposobione i bardzo szybko się uczą. Od momentu rozpoczęcia nauki (pierwszego lonżowania) do pierwszego wyjazdu w teren (w towarzystwie jeźdźca na drugim doświadczonym koniu) mija od tygodnia do dwóch. Czasem zdarza się, że koń po pierwszym osiodłaniu jest gotów na wyjazd w teren.
Kolejnym walorem tych koni jest ich wszechstronne zastosowanie. Sprawdzają się zarówno pod siodłem, w zaprzęgu jak i na roli. Skaczą do 140 cm i są niezastąpione na górskich szlakach. Są przy tym spokojne i cierpliwe.




Koń śląski



Powstał na bazie konia hodowanego na terenie Dolnego i Górnego Śląska. Początki tej rasy które zostały zapisane w rejestrach hodowlanych sięgają XV wieku. Za krainę pochodzenia tej rasy uważa się Oldenburg. Za konie tej rasy uważa się również konie pochodzące od przodków wpisanych do ksiąg rasy pełnej krwi angielskiej pod warunkiem, że w ich rodowodach w trzecim pokoleniu występuje co najmniej 4 przodków rasy śląskiej. Te ostatnie odgrywają bardzo ważną rolę w promocji tej rasy na arenie międzynarodowej poprzez udział w zawodach powożenia na całym świecie. Rasa ta jest bardzo ceniona przez wielu wybitnych powożących.

[Henryk Horoch]

Bydło domowe

Bydło zwane też rogacizna to ogólna nazwa zwierząt hodowlanych z rodziny krętorogich. Hodowane dla uzyskania z nich żywności (mleko, mięso, tłuszcz) oraz innych surowców (głównie skóra). Wiele z nich jest wykorzystywanych również jako siła pociągowa. Europejskie gatunki bydła pochodzą od wymarłego tura, a udomowione zostały w Azji przed ok. 6-7 tys. lat. Dorosłe samce bydła nazywamy bykami, samice krowami, młode cielakami (samice powyżej 2 roku jałówkami, a samce byczkami). Bydło zalicza się do przeżuwaczy, a co za tym idzie posiada charakterystyczną dla tego podrzędu budowę i fizjologię układu pokarmowego.


Bydło holsztyno-fryzyjskie



Rasa hodowana w sposób celowy w jednym kierunku – mlecznym. Charakteryzuje się wysokim wzrostem i dużym ciężarem ciała. Umaszczenie czarno-białe lub wyjątkowo czerwono-białe (tzw. red factor). Głowa niezbyt długa na cienkiej szyi, tułów wydłużony. Klatka piersiowa płasko ożebrowana, długie pionowe nogi z twardymi racicami. Zad mocno rozbudowany ułatwiający wycielenia i dostęp do wymion. Widoczne wyraźnie żyły podskórne. Budowa wymion ułatwia dojenie dzięki wyrównanym ćwiartkom i stosunkowo długim strzykom. Wysokość w kłębie: krowy 140–150 cm, buhaje 160–170 cm. Masa ciała krów 650–750 kg, buhajów 1050–1300 kg.
Ostatnio obserwuje się na świecie zainteresowanie mięsnym użytkowaniem holsztyno-fryzyjskiego bydła. Dzieje się tak nie ze względu na zalety rasy w tym kierunku, ale ze względu na ogromną popularność. Podtrzymanie laktacji wymaga zacielania krów, zaś zrodzone z tego cielęta – zwłaszcza buhajki – nie mają zastosowania w produkcji mleka. Po odchowaniu do odpowiedniej wagi kierowane są do rzeźni.

[Henryk Horoch]

Bydło Simentale



Rasa bydła mleczno-mięsnego, wyhodowana w średniowieczu w dolinach rzek Simme i Saane z bydła miejscowego. Charakteryzuje się umaszczeniem biało-kremowym lub czerwono białym, głowa umaszczona na biało. Wysokość w kłębie ok. 145 cm, krowy ważą od 650 - 800 kg, buhaje od 900 - 1100 kg. Krowa rasy simentalskiej daje rocznie ponad 3500 kg mleka w tym do 4% tłuszczu. Rasa ta rozpowszechniona jest w całej Europie. Simentale hodowlane są w południowo-wschodniej Polsce od 150 lat. Obok rasy holsztyno-fryzyjskiej (HF) Simentale są drugą najliczniejszą i najpopularniejszą rasą bydła na świecie. W Polsce hodowla tej rasy odbywa się głównie w woj. podkarpackim. Rasa ta cechuje się duża odpornością na choroby w tym na mastitis. Wyróżniają się również długowiecznością. Wydajność produkcyjna tego gatunku wynosi 15 lat, w tym czasie możliwe jest uzyskanie ponad 52 tys. kg mleka od jednej sztuki, przy w miarę stabilnej laktacji przez cały okres hodowli. Pełną efektywność przy produkcji mleka uzyskuje się do dziewiątej laktacji i nie spada ona poniżej 4500 kg/rok.



Bydło polskie czerwone



Wywodzi się od małego dzikiego bydła brachycerycznego (krótkorogiego), żyjącego we wschodniej części Europy Środkowej i w Skandynawii. Rozprzestrzenianie się bydła o umaszczeniu czerwonym, z różnymi odcieniami tej barwy na tereny polskie można wiązać z ruchami ludnościowymi, jakie miały miejsce na początku XVI wieku. Występuje w czterech odmianach: dolinowej, podgórskiej, rawickiej, śląskiej. Waga: 400-500 kilogramów. Średnia wydajność krów polskich czerwonych wahała się w granicach 1888 – 3349 kg mleka.

[Henryk Horoch]

Świnia domowa

Świnia domowa pochodzi od dzika, którego udomowienie nastąpiło ok. 7 tys. lat temu w Azji, a następnie w Europie.
Za przodków świń uważa się podgatunki dzika europejskiego (Sus scrofa), który występował w Europie i północnej Afryce oraz azjatyckich. W stosunkowo długim procesie udomowienia, a później uszlachetniania zasadniczo zmienił się pokrój świń. Współczesna świnia zdecydowanie różni się proporcjami ciała w stosunku do dzikich przodków czy nawet do ras prymitywnych. Po pewnym czasie zwierzęta te przystosowały się do warunków bytowania stworzonych im przez człowieka. Nocny tryb życia zamienił się na dzienny, zdecydowanie zmienił się także rozród – w stosunku do dzikiego przodka, u którego występował tylko jeden okres rozrodu przypadający na grudzień, u świni współczesnej występują w miarę regularne cykle płciowe (rujowe) trwające zwykle 21 dni charakteryzujące się u loch gotowością do rozrodu w jednym dniu cyklu i popędem w tym dniu oraz ciągłym popędem płciowym u knurów. Tradycyjnie hodowano w Polsce świnie rasy polskiej białej zwisłouchej (rasa te ma mały udział mięsa w tuszy), oraz rasy wielka biała polska. Hoduje się też stare polskie rasy: złotnicka biała i pstra puławska.



Świnia Polska Biała Zwisłoucha



Rasa świni domowej, która powstała w wyniku krzyżowania prymitywnej świni zwisłouchej europejskiej ze świniami zwisłouchymi pochodzenia niemieckiego (deutsches veredeltes Landschwein) oraz szwedzką rasą krajową (Landrace). Działanie to poprawiło umięśnienie świń krajowych i zwiększyło dynamikę przyrostu na wadze, jednakże nie zlikwidowało wcześniejszych wad pokrojowych (słabo wykształcona szynka, ścięty zad, ciężka głowa. Jednak mieszańce te zyskały bardzo dobrą płodność, odporność na prymitywne warunki wychowu i ekstensywne żywienie, a ich typ użytkowy określono jako słoninowo-mięsny. Świnie te są zróżnicowane pod względem szybkości dojrzewania, choć określa się je jako dość szybko dojrzewające. Zwykle knury w wieku 3 lat osiągają masę ciała 300 - 350 kg, zaś lochy w tym samym wieku 250-300 kg. Rasa ta charakteryzuje się dużą wrażliwością na czynniki środowiskowe, dlatego wymaga dobrych warunków utrzymania i prawidłowego żywienia. Cechują się wysoką płodnością - 9,5 do 12 żywo urodzonych prosiąt w jednym miocie. Lochy wykazują dobrą troskliwość o potomswo i dużą mleczność.

[Henryk Horoch]

Świnia Wielka Biała Polska



Świnie tej rasy są określane jako późno dojrzewające. Dorosłe knury w kondycji hodowlanej osiągają masę 300-350kg , a lochy 250-300kg. Zwierzęta charakteryzują się mocną konstytucją, co pozwala na ich wykorzystanie w chowie wielkostadnym, bezściółkowym; dużą plennością (od 10 do 12 prosiąt w miocie); dobrą mlecznością i zadowalającą odpornością. Mioty loch tej rasy liczne, silne i szybko rosnące.




Świnia złota biała



Świnia tej rasy jest średnio duża, o harmonijnej budowie ciała, dobrze związana. Dopuszczalny jest dymorfizm płciowy szczególnie w starszym wieku. Głowa mała , ryj średnio długi i prosty, uszy pochylone do przodu, średniej wielkości. Tułów długi, w kształcie trapezu zwężający się ku przodowi. Zad powinien być dobrze wypełniony. Kończyny wysokie, dobrze ustawione. Co najmniej 12 prawidłowo rozwiniętych sutek, dopuszczalna jest asymetria jednego sutka. Umaszczenie białe, dopuszczalne niewielkie ciemne łatki. Knury odznaczają się poprawnym libido, a lochy dużą troskliwością w stosunku do prosiąt. Płodność rzeczywista wynosi ok.10,5 prosiąt.




Świni pstra puławska



Ma umaszczenie łaciate czarno-białe z nieregularnym rozmieszczeniem czarnych plam na białym tle, których nasilenie nie powinno przekraczać 70% powierzchni skóry, tułów średniej długości, osadzony na mocnych, dobrze spionowanych kończynach. Zadnia część tułowia dobrze rozwinięta, szynki uwypuklone ale średniej długości. Wyraźnie zaznaczone zewnętrzne narządy płciowe. Temperament żywy ale usposobienie łagodne bez przejawów agresji wobec innych zwierząt w grupie. Rasę charakteryzuje wczesność dojrzewania rozpłodowego, dobre przystosowanie do trudnych warunków utrzymania, długowieczność oraz wysoka odporność na specyficzne patogeny. W odniesieni do cech użytkowych świnie tej rasy spełniają kryteria standardu hodowlanego komponentu matczynego (wykazują wysoką płodność, plenność oraz posiadają dobre cechy macierzyńskie). Ze względu na odmienny układ tkanek i niższy potencjał rozwoju mięśni nie osiągają dynamiki przyrostu masy oraz mięsności tusz typowych dla ras linii ojcowskiej.

[Henryk Horoch]

Owce domowe

Gatunek hodowlanego zwierzęcia domowego z rodziny krętorogich. Przodkiem były najprawdopodobniej różne podgatunki owcy dzikiej (Ovis ammon). Jak pokazują najnowsze badania przeprowadzone przez genetyków, owce były pierwszymi zwierzętami udomowionymi przez człowieka[1]. Ich domestykacja nastąpiła dwuetapowo. Najpierw udało się to osiągnąć człowiekowi około 11 tys. lat temu - potomkami tych zwierząt są dzisiejsze półdzikie, mocno włochate rasy wciąż hodowane na szkockich wyspach. Drugi raz dokonano tego między VIII a VI tysiącleciem p.n.e. w południowo-zachodniej Azji, na terenie dzisiejszego Iraku i Iranu, prawdopodobnie jeszcze przed rozpoczęciem osiadłego życia w epoce brązu. Początkowo z owiec uzyskiwano jedynie skóry, mięso i mleko, obecnie również wełnę. Początkowo zwierzęta te hodowane były na terenach górskich i stepowych. Obecnie rozpowszechniły się w różnorodnych biotopach na całym świecie.



Owca merynos



Najbardziej popularny gatunek owcy, bardzo cenionych ze względu na runo. Wywodzi się ona z Azji. W XII owce te dotarły na Półwysep Iberyjski. Stamtąd dopiero w XVIII wieku zostały sprowadzone do innych krajów Europy. Umaszczone biało, wełna silnie karbikowana, cienka. W Europie występują przeważnie formy bezrogie, poza Europą również rogate. Wysokośc w kłębie: 80-90 cm; Masa ciała: 120-140 kg. (tryk), 80-90 kg. (maciorka).



Owca wrzosówka



Dorosłe owce tej rasy ważą średnio 56 kg, barany natomiast ok. 23 kg. Są to owce drobne, nieco dziksze niż merynosy. Można je strzyc nawet dwa razy rocznie. Potomstwo wydają zwykle dwa razy w roku, najczęściej mają ciążę bliźniaczą. Występują w dwóch kolorach futra: siwym oraz czarnym. Są to owce odporne na choroby. Ich mięso przypomina dziczyznę.

[Henryk Horoch]

Kozy

Udomowienie kóz nastąpiło już bardzo wcześnie w momencie, gdy ludzie poczęli przechodzić z trybu opartego na zbieractwie i łowiectwie do samodzielnej produkcji żywności. Archeolodzy odkryli, że jeszcze zanim pierwsze społeczności zaczęły uprawę ziemi, zostały już udomowione takie gatunki zwierząt jak: pies, renifer, koza i owca, zaś dopiero w okresie uprawy ziemi poczęto hodować bydło, bawoły, jaki, świnie i dopiero ostatecznie konie, wielbłądy i osły. Na obszarze dzisiejszego Iranu, Iraku, Turcji i Palestyny istnieją dobrze zachowane znaleziska świadczące, że już w 8-7 tysiącleciu p.n.e. kozy utrzymywano jako zwierzęta udomowione. W młodszej epoce kamienia, czyli neolicie (6-2 tys. lat p.n.e.) koza jako zwierzę domowe rozprzestrzeniła się na obszarze innych państw azjatyckich oraz w Egipcie i Europie.
Wczesne ślady udomowienia kóz w Europie pochodzą z wykopalisk osadnictwa palowego w Szwajcarii, datuje się je na okres z przedziału od 4500-4000 lat p.n.e. Pewniejszymi niż ślady wykopaliskowe są ryty oraz malowidła skalne znalezione w jaskiniach m.in. we Francji i Hiszpanii. Wiadomym jest także, że w krajach Azji zachodniej 2000 lat p.n.e. kóz używano najczęściej jako zwierząt ofiarnych, stąd także można doszukiwać się korzeni powiedzenia "kozioł ofiarny" występującego w naszej codziennej mowie. Ciekawe informacje niosą nam malowidła egipskie przedstawiające medyków zajmujących się chorymi zwierzętami, w tym również kozami.
Niewątpliwie, ze względu na swoje duże znaczenie użytkowe, dostarczające mleka, mięsa oraz skór, kozy, były niezwykle cenionymi, co znalazło odbicie w wielu starożytnych wierzeniach i kultach. W rozpowszechnieniu kóz w Europie dużą rolę odegrały wędrówki ludów m.in. Celtów oraz Germanów przemieszczających się na zachód i niosących ze sobą całe stada dające początek chowu tych zwierząt w krajach środkowo i zachodnioeuropejskich.



Kozy karpackie



Kozy tej rasy były powszechnie hodowane na Pogórzu Karpackim, od granic Śląska, na prawym brzegu Wisły, mniej więcej do ujścia Dunajca. Kozy karpackie charakteryzowały się dużą odpornością, zdrowotnością, dobrą plennością i niewybrednością w żywieniu, a więc prezentowały typowe cechy ras rodzimych. Dawały do 500 kg mleka w laktacji. Mleko to przeznaczano głównie do wyrobu doskonałych serów kozich. W miarę wkraczania na tereny górskie kóz ras szlachetniejszych i wydajniejszych, ta rodzima rasa kóz ulegała stopniowemu wypieraniu. kozy tej rasy mają masę ok. 40-45 kg przy wysokości w kłębie do 55 cm, a kozły mają masę ok. 50 kg przy wysokości w kłębie ok. 60 cm. Są to kozy o umaszczeniu białym, sierści półdługiej: u kóz długość włosa sięga 20 cm, u kozłów 30 cm. Zimą włosy okrywowe poprzetykane są gęsto włosem puchowym. Kozy te charakteryzują się harmonijną budową, kształtną głową ze średnio długimi, wąskimi, stojącymi i ruchliwymi uszami. Mają równy grzbiet i spadzisty zad. Posiadają bródkę i charakterystyczną grzywkę nad oczami. Szyja jest długa, występują na niej "dzwonki". U kóz rogi są cienkie i skierowane ku tyłowi, a u kozłów rogi są potężne i rozłożyste, z charakterystycznym skrętem. Kozły posiadają obfitą brodę. Kozy karpackie reprezentują typ mleczny: dają w laktacji ok. 500 kg mleka o zawartości tłuszczu 4%.


Kozy polskie barwne
Są zwierzętami o średniej wielkości (samice mierzą w kłębie około 65 cm i osiągają masę 45-60 kg, kozły odpowiednio 80 cm i 65-100 kg). Zasadniczo zwierzęta powinny mieć czerwonobrunatne umaszczenie, z ciemną pręgą wzdłuż grzbietu i ciemniejszym zabarwieniem kończyn, ale dopuszcza się również inne odcienie umaszczenia. Włosy są krótkie, a jedynie znajdujące się wzdłuż grzbietu - dłuższe. Zwierzęta mają stojące uszy. Spotyka się zarówno zwierzęta rogate, jak i bezrogie. Wydajność mleczna kóz polskich barwnych uszlachetnionych wynosi średnio około 610-760 kg, ale może sięgać nawet 1400 kg.


Kozy polskie białe
Są dużymi zwierzętami (samice mierzą w kłębie około 70cm i osiągają masę 45-65 kg, samce odpowiednio 80cm i 60-100 kg). Zwierzęta mają białe umaszczenie, stojące uszy i są brodate. Włosy są krótkie, połyskujące. Mogą być zarówno rogate jak i bezrogie. Wydajność mleczna kóz polskich białych uszlachetnionych może wynosić ponad 1400 kg, średnio około 560-680 kg.