Szlachta i Szlachectwo
Szlachta polska równa w wprawdzie (de jure), w rzeczywistości dzieliła się na wyższa czyli stan senatorski i niższą czyli właściwy stan rycerski, jako niby bracia starsi i młodsi.
Równość w prawdzie przestrzegano, której zasada głosiła najpopularniejsze w Polsce przysłowie: "Szlachcic na zagrodzie równy wojewodzie", i kiedy się raz wyraz "mniejsza szlachta" wcisnął do konstytucji sejmowej, nakazano go wykreślić na zawsze.
Stan rycerski był stanem uprzywilejowanym, posiadającym wyłączną zdolność do dostojeństw, urzędów i posiadania ziemi, był prawodawcą i sędzią. Szlachta zyskała prawa do wyboru króla początkowo w familii panującej, a po wygaśnięciu Jagiellonów do wolnej elekcji. Każdy szlachcic był wyborcą bez różnicy w wielkości majątku i mógł być wybranym. Wybór Piasta na króla znaczył wybór obywatela polskiego.
Dom szlachcica był wolny od leży żołnierskich i był schronieniem (asyllum), bo z domu szlacheckiego nie było wolno nikogo brać siłą. Szlachcica nie wolno było więzić, chyba że prawem t.j. sądownie pokonanego. Szlachcic miał nieograniczone prawo własności ziemi.
Szlachectwo nabywało się z ojca szlachcica i to zwało się rodowym, przez nobilitację lub przez "adopcję" czyli "przyjęciem do herbu" co gdy przyjęło szerokie rozmiary, w roku 1633 zostało całkowicie prawem zakazane pod utratą własnego szlachectwa. Uszlachcenie przez nobilitację było początkowo prerogatywą króla a od roku 1578 przeszło na Sejm. Nadawanie takiego szlachectwa było dwojakie, albo przez skartabellat (praecisoscartabellat), gdy zaszczycony szlachectwem był od razu równy rodom starej szlachcie i mógł sprawować wszystkie urzędy e Rzeczpospolitej, albo z zastrzeżeniem skartabellatu (salvis legibus de scartabellis) i wtedy dopiero trzecie pokolenie uszlachconego w ten sposób przypuszczano do wszystkich prerogatyw stanu. Ta niższość nowo uszlachconego do trzeciego pokolenia od szlachcica rodowitego w praktyce straciła swoje znaczenie w XVIII wieku, jednak prawodawczo została dopiero zniesiona dekretem Aleksandra I wydanym w dniu 16 października 1817 roku.
Przyjęcie obcego szlachcica do prerogatyw szlachectwa polskiego, co także było atrybucją Sejmu, zwało się Intygenatem.
Szlachectwo traciło się:
1) Przez skazanie na na wieczną banicję połączoną z infamią czyli utratą czci.
2) Złamania wydanego w roku 1633 zakazu przyjmowanie do herbu nie szlachcica.
3) Na skutek zajęcia się przez szlachcica osiadłego w mieście kramarstwem i szynkarstwem.
W roku 1775 zniesiono to ostatnie prawo stanowiąc, że szlachcic zajmujący się kupiectwem nie traci praw szlachcica.