Ptaszarnia- Ogród Ornitologiczny

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Płaskonos

Zamieszkuje Eurazję poza północnymi skrajami i basenem Morza Śródziemnego oraz Amerykę Północną. Przeloty w marcu – kwietniu i sierpniu – listopadzie. Zimuje w południowej Europie nad Morzem Śródziemnym, północnej i środkowej Afryce oraz jej atlantyckich wybrzeżach, południowej Azji i Ameryce Południowej. Populacje zachodnioeuropejskie są osiadłe lub koczownicze. W Polsce nielicznie gnieździ się na całym niżu.

Samiec większy od samicy, u obu płci charakterystyczny, silnie spłaszczony na końcu, szeroki, łyżkowaty dziób. W wielobarwnym ubarwieniu godowym samiec ma głowę i górną część szyi zielonoczarną z metalicznym połyskiem, dół szyi biały. Wierzch ciała ciemny z białym obramowaniem, spód i boki kasztanoworude z białą obwódką. Lusterko zielone, pokrywy skrzydłowe błękitne. W locie widoczna dobrze jasnoniebieska plama na skrzydłach. Jako jedyny w swojej rodzinie kaczor ma żółtą tęczówkę. Samica jasnobrązowa z ciemnym deseniem, białawym brzuchem, błękitnymi pokrywami skrzydłowymi i zielonym lusterkiem. Samiec poza okresem godowym i osobniki młodociane przypominają samicę, choć kaczory mają nieco jaśniejsze pióra.
Odgłosy samca słychać jako "guek guek", a samica kwacze.

Samica

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Krzyżówka

Krzyżówka (Anas platyrhynchos) to gatunek dużego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych. Zasiedla ona większość półkuli północnej, ale została introdukowana do południowo-wschodniej Australii oraz na Nową Zelandię. Nie jest zagrożona. Gatunek łowny w okresie od 15 sierpnia do 21 grudnia. Od krzyżówki pochodzą kaczki domowe.

U krzyżówek występuje bardzo wyraźny dymorfizm płciowy. W locie ujawniają się granatowe, biało obrzeżone na górze i krawędzi skrzydła lusterka. Poza tym obie płcie mają pomarańczowe nogi. Wspólną cechą są też białe z szaro-czarnym środkiem sterówki. W szacie spoczynkowej samiec wyróżnia się jedynie żółtym dziobem i nieco rudą piersią.

Samiec w szacie godowej ma zielono opalizującą głowę, odgraniczoną od reszty ciała białą obrożą. Przez cały rok ma żółty dziób z czarnym końcem oraz rudą pierś, co jest ważne przy odróżnianiu go od samicy, gdy krzyżówki są w szacie spoczynkowej. Pierś jest cała brązowa, opalizująca, grzbiet również, ale matowy. Złożone skrzydła brązowe, gdzieniegdzie nieco szare. Pokrywy nad i podogonowe czarne, przy czym na tych pierwszych para zakręconych piór. Na początku są normalne, dalej zwężają się i zawijają. Niektóre są całkowicie zawinięte, inne tylko zagięte. Białe sterówki z szarym środkiem, pomarańczowe nogi.

Samica ma mniej kontrastowe ubarwienie. Pomarańczowy dziób z czarnym wierzchem, u poszczególnych osobników różnej wielkości. Biało-kremowo-beżowa głowa, charakterystyczna, ciemna przepaska przez oko. Ogólnie pióra przypominają nałożone na siebie łuski, pomarańczowo-brązowe. Na spodzie ciała „łuski” są drobniejsze, w okolicach tyłu również. Białe sterówki. Pisklęta żółtokremowe z czarnym wierzchem ciała i przepaską przez oko.

Najstarszy, potwierdzony wiek krzyżówki wynosi 29 lat.

Pisklę

W ptaszarni posiadamy również kaczkę albinoskę:

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Cyraneczka

Najmniejsza kaczka pływająca Europy. Samiec w szacie godowej ma kasztanowatą głowę i górną część szyi. Bok głowy z zielonoczarnym pasem z połyskiem, od koloru kasztanowego oddziela tę plamę zółto-biała otoczka, które następnie łączy się u nasady dzioba. Pierś kremowa z ciemnymi cętkami. Grzbiet i boki sinoszare z drobnym poprzecznym prążkowaniem. Tył grzbietu szarobrązowy. Na skrzydle lusterko w kolorze zielonkawej plamy na głowie, u obu płci. Samica z wierzchu brązowa z ciemnym cętkowanym deseniem. Spód biały. Podobnie wyglądają młodociane i samiec w okresie spoczynkowym.
Spotkać ją można w stadach mieszanych z innymi kaczkami, ale trzyma się wtedy w osobnych grupkach. Wyróżnia się tym, że rzadko wyciąga szyję i jest mniejsza od reszty. Kaczor odzywa się wysokim "krek", a kaczka szybko powtarzającym się "ke ke ke".

Cyraneczki w ciągu roku wyprowadzą jeden lęg, składając w maju - czerwcu 5-16 jaj (zwykle 8-11) w kolorze żółtobiałym z zielonkawym odcieniem.
Jaja wysiadywane przez okres 21-23 dni przez samicę. Odlatuje z niego w razie niebezpieczeństwa lub zakłócenia spokoju dopiero w ostatniej chwili. Samiec w tym czasie znajduje się na wodzie w pobliżu gniazda. Pisklęta są zagniazdownikami. Potomstwem opiekuje się wyłącznie samica, która prowadzi kaczęta od razu po obeschnięciu nad wodę. W pierwszych dniach po wykluciu wraca z nimi do gniazda dla odpoczynku. Pisklęta w puchu są bardzo podobne do młodych kaczki krzyżówki, choć są mniejsze i mają ciemny pasek pod okiem. Z końcem lata i na jesieni cyraneczki zbierają się w stada, które liczą tysiące osobników. Na zimowiska odlatują we wrześniu lub październiku. Dojrzałość płciową osiągają ok. 1 roku życia.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Perkoz dwuczuby

Perkoz występuje w większej części Europy (nie gnieździ się tylko na Płw. Apenińskim, Iberyjskim oraz na Bałkanach) i Azji Środkowej oraz w południowej i środkowej Afryce. Izolowane populacje znajdują się w Australii i na Nowej Zelandii. Europejskie ptaki zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Pojedyncze osobniki zimują w Polsce.
W Polsce nieliczny ptak lęgowy i zarazem najliczniejszy z krajowych perkozów. Jest równomiernie rozpowszechniony w całej Polsce, z wyjątkiem gór.

Największy z polskich perkozów, wielkością dorównuje kaczce krzyżówce. Brak dymorfizmu płciowego w upierzeniu. W szacie godowej długa biała szyja, na głowie dwa ciemnobrązowe czuby (stąd nazwa) i rdzawo-czarne bokobrody (u samic są mniejsze niż u samców). Wierzch ciała ciemnobrązowy, boki brązowo-rdzawe. Biała pierś. W szacie spoczynkowej brak bokobrodów, czuby ledwo zaznaczone. W locie na górnej stronie skrzydeł pokazują białą plamę. Ogon zredukowany, sterówki są krótkie i giętkie.

Matka z młodymi

Jaja początkowo białe, z kredową powłoką, z czasem pod wpływem związków wydzielanych z gnijących roślin ciemnieją i stają się oliwkowobrązowe, w liczbie 3 do 6 sztuk. Wprawdzie wysiadują je oboje rodzice, jednak samica robi to częściej. Wysiadywanie trwa od 25 do 29 dni.

Pisklęta to zagniazdowniki, pozostają pod opieką rodziców 10 do 11 tygodni i nawet jesienią da się słyszeć żałosne dopominania młodych o pokarm. Pomimo tego, że od razu po wykluciu potrafią pływać i nurkować to przez pierwsze 3 tygodnie często poruszają się na grzbiecie dorosłego osobnika. Karmione są drobnymi bezkręgowcami, ślimakami,rybkami, oraz piórami rodziców, dzięki czemu przyzwyczajają się do wydalania m.in. rybich łusek. Młode nie mają czubów charakterystycznych dla dorosłych osobników, głowa i szyja upierzona na biało, ciemnobrązowe pasy oraz łysinka, a na wierzchu głowy biała plama.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Perkoz rdzawoszyi

Perkoz rdzawoszyi (Podiceps grisegena) to gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów, zamieszkującego środkową i wschodnią Europę, Syberię, Zakaukazie, wybrzeża Morza Aralskiego, północną część Japonii i Amerykę Północną na obszarze od Alaski po Labrador. W Polsce niektóre osobniki również zimują. Zasadniczo wędrówki na krótkie dystanse. Odloty zaczynają się w październiku i trwają przez cały listopad, przy czym stare osobniki odlatują pierwsze.

Perkozy odbywają zazwyczaj jeden lęg w roku, składa 4 do 5 brunatniejących jaj.
Jaja są wysiadywane przez okres 22 do 23 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta wykluwają się kolejno jedno za drugim, a podczas gdy jeden z dorosłych ptaków zajmuje się już wyklutym potomstwem, to drugi ogrzewa jeszcze niepęknięte jaja. Zagniazdownik, pisklęta uzyskują samodzielność po 8 do 10 tygodniach. Młode są karmione owadami i ich larwami, ślimakami, skorupiakami i rybkami, a po 6 tygodniach potrafią już same je wyszukiwać. Rodzina rozdziela się na jesieni. Podrośnięte pisklęta mają na białych policzkach i podgardlu ciemne pasy, ale pozbawionej czerwonawej łysinki czy plamy, za to widać białawy pas wpadający w brąz.

Ich pożywienie to małe ryby, owady, mięczaki, skorupiaki i kijanki.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Perkoz rogaty

Perkoz rogaty (Podiceps auritus) to gatunek średniej wielkości wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów, zamieszkującego północną i środkową Eurazję od Półwyspu Skandynawskiego po Kamczatkę oraz północną część Ameryki Północnej. W Polsce nielicznie gniazduje na Białostocczyźnie, poza tym widywany na przelotach (głównie jesienią lub wiosną). Bardzo nielicznie zimujący.

Upierzenie godowe - na bokach głowy trójkątne czuby z żółtych albo pomarańczowych piór (rogi od których bierze się nazwa), pod nimi niewielka kryza z czarnych piór, która może się rozpościerać - wierzch głowy jest zatem dwubarwny. Szyja i boki rdzawe, brzuch jasny, wierzch ciała i głowa ciemna. Upierzenie spoczynkowe jesienią i zimą - strona grzbietowa ciemna z brązowo obrzeżonymi piórami, boki i spód biały, głowa z wierzchu czarna, a na policzkach biała. Ciemna pręga przez oko, podobny do perkoza zausznika. Nie nurkują głęboko, często żerując na powierzchni. W odróżnieniu od perkoza czarnoszyjego dziób u tego gatunku jest spiczasty na końcu.
Na rozwiniętym skrzydle widoczne jest białe lusterko i biała plama przy zagięciu przy tułowiu. W pobliżu lęgowiska słychać jego okrzyki "bi, bi, bi" podobne do głosu perkoza rdzawoszyjego. W czasie toków wydaje specyficzne "guy" i "gwirt".

Upierzenie spoczynkowe

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Perkoz zausznik

Perkoz zausznik (Podiceps nigricollis) to gatunek średniej wielkości, częściowo wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów, zamieszkującego Europę poza skrajami północnymi i zachodnimi (od połowy XIX wieku stopniowo rozszerza swój zasięg w tym kierunku), zachodnią część Ameryki od Kanady do Kolumbii, Afrykę oraz południową i południowo-wschodnią Azję wraz z Bliskim Wschodem. Przeloty marzec – kwiecień i sierpień – listopad. Polskie ptaki zimują w Europie zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Południowe populacje osiadłe.

Upierzenie godowe – głowa, szyja i wierzch ciała czarna, za okiem duża, trójkątna, szersza niż u perkoza rogatego trójkątna, złotawa plama. Koralowe oczy. W odróżnieniu od perkoza rogatego ma lekko wygięty ku górze dziób. Spód ciała rdzawokasztanowaty. Upierzenie spoczynkowe – wierzch ciemny, spód jasny. Na policzku ciemna plama. Na wewnętrznej krawędzi skrzydła widać dużą biała plamę, która w locie jest łatwa do zauważenia. Najbardziej towarzyski z perkozów, rzadko gnieździ się osobno. Można go usłyszeć po melodyjnym "bibip" lub świszczącym "huit".

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Perkozek

Perkozek zwyczajny, perkozek (Tachybaptus ruficollis) to gatunek niewielkiego wędrownego ptaka wodnego z rodziny perkozów, zamieszkującego Europę poza jej północno-wschodnim skrajem oraz południową i środkową Afrykę i południową Azję. Ptaki z populacji środkowoeuropejskiej zimują w Europie Zachodniej i basenie Morza Śródziemnego. Przeloty: marzec i listopad.

Wyprowadza dwa lęgi w roku, składając w marcu i czerwcu zazwyczaj 5 do 6 jaj, które wraz z gniciem roślin budujących gniazdo stają się brunatne. Rodzice wysiadują je na przemian.
Jaja są wysiadywane przez okres 20 do 21 dni. Zagniazdowniki, pisklęta osiągają samodzielność po około 45 dniach. Po wykluciu gniazdo nie traci znaczenia. Małe ptaki korzystają z niego dla wypoczynku i rozgrzania się, choć w tym celu wchodzą też na grzbiety rodziców. Upierzenie piskląt jest podobne do szaty spoczynkowej, pokryte czarnym puchem z rudymi podłużnymi pasami na grzbiecie, a na głowie mała srebrzysta plamka koło ucha. W razie niebezpieczeństwa ojciec i matka nurkując gwałtownie rozpryskują gejzery wody.

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Łabędź niemy

Łabędź niemy (Cygnus olor) to gatunek dużego, częściowo wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae), zamieszkujący Eurazję od Łaby i Półwyspu Jutlandzkiego po Pacyfik. Przeloty: luty-maj i wrzesień-grudzień. Zimuje w Europie, północnej Afryce oraz środkowej i południowej Azji. Polska populacja w większości odbywa krótkodystansowe koczowania. Jest jednym z najcięższych ptaków latających.

Długość ciała 150-170 cm, długość skrzydła 53-63 cm, rozpiętość skrzydeł ok. 235 cm. Masa ciała 8-12,5 kg. Samce z reguły wyraźnie większe od samic, dorosłe osobniki białe, dziób pomarańczowy z czarnym paznokciem na czubku, u nasady czarna narośl (większa u samców w okresie godowym). Nogi czarne. Osobniki młodociane (do 3. roku życia) szare z szaroczerwonym dziobem. Nie mają narośli na dziobie. Dwuletnie ptaki zachowują jeszcze szarą głowę, szyję i lotki. Pisklęta mają szary puch, ale niektóre osobniki, należące do mutacji immutabilis – biały, jak również jasnoróżowe (cieliste) łapy. Co ciekawe, wśród rodzeństwa z jednego lęgu z reguły są zarówno białe pisklęta tej odmiany, jak i ptaki szare, określane jako odmiana zwykła.

Toki:
Pary, które dobierają się już jesienią, z reguły dochowują sobie wierności. Za pomocą obrączkowania wykazano jednak w Polsce zarówno nierzadkie rozpadanie się par, jak i kojarzenie z nowym partnerem po śmierci poprzedniego. Po zanurzeniu szyi w wodzie prostują się przyciskając piersiami. Oboje na początku wiosny obierają swoje terytorium, którego samiec gwałtownie broni. Odstrasza intruzów groźną postawą z wyciągniętą głową do tyłu i podniesionymi skrzydłami. W momencie zagrożenia rzuca się naprzód, odbijając się od powierzchni wody obiema łapami. Przepędzają inne ptaki wodne uniemożliwiając im legi .

Gniazdo:

W trzcinach, pływające, rzadziej na lądzie lub w innych trudno dostępnych miejscach. Podkład tworzą gałązki i grubsze badyle, wierzch delikatne liście trzcin i sitowia, a wnętrze wysłane jest materiałem drobnym oraz dużymi piórami puchowymi. Samiec przynosi budulec dziobem i podaje samicy, a ona układa go we właściwy sposób.

Jaja:
W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając 5 do 9 jaj (oswojone łabędzice nawet do 12) w kwietniu lub maju.
Jaja wysiadywane są przez okres ok. 35 dni głównie przez samicę, podczas gdy samiec z reguły pozostaje w pobliżu broniąc w razie potrzeby gniazda, zastępując samicę na krótkie okresy. Pisklęta są zagniazdownikami, opiekują się nimi zarówno samiec jak i samica. Zdolność do lotu uzyskują po około 4–5 miesiącach. Dwu i trzyletnie młode wprawdzie próbują budować już gniazdo, ale dojrzałość osiągają najwcześniej w 3. roku życia.

Młody łabędź

Pożywienie:
Pokarm roślinny, ale z dodatkiem małży, ślimaków i larw owadów. Młode w pierwszych dniach życia odżywiają się zbutwiałą roślinnością, którą zdobywa matka. Pokarm często wydobywany jest wprost z dna zbiornika poprzez zanurzenie całego przodu ciała i uniesienie tylnej części ponad wodę. Dziennie wyrywają do 10 kg zanurzonych roślin wodnych. Nieprawidłowa dieta, na przykład bogata w chleb, może powodować anielskie skrzydło, schorzenie nieuleczalne u dorosłych ptaków.

Para z młodymi

[Jakob Iwan Wereszczyński-Bagrat]

Łabędź czarny

Łabędź czarny ma upierzenie w większości czarne, z pasem białych lotek na krawędzi skrzydeł, wyraźnie widocznych w locie. Ma długą szyję i jaskrawoczerwony dziób z białym końcem. Nogi są ciemnoszare. Samce są nieco większe od samic i mają dłuższy, prostszy dziób. Młode ptaki są ciemnobrązowe, mają pióra jasno obrzeżone. Tak jak inne blaszkodziobe, łabędzie czarne gubią w czasie pierzenia wszystkie lotki jednocześnie i nie mogą przez około 4-5 tygodni latać.

Łabędź czarny to endemiczny ptak lęgowy Australii, Tasmanii i Nowej Zelandii, gdzie żył odrębny podgatunek, wytępiony całkowicie przez Maorysów, a następnie reintrodukowany na bazie populacji australijskiej.
Łabędzie czarne są hodowane jako ptaki ozdobne w Europie Zachodniej, zwłaszcza w Wielkiej Brytanii. Często zdarzają się ucieczki z niewoli i obserwowano nawet lęgi na wolności, jednak jak na razie populacji nie uważa się za samoutrzymującą się i gatunek nie został wpisany na listę brytyjskiej awifauny.
Samodzielnie utrzymująca się populacja istnieje w Holandii. W Wielkiej Brytanii i Niemczech gniazduje po kilkanaście par, we Francji 25 par, w Holandii kilkadziesiąt par, we Włoszech około 20 par.
Nielicznie łabędzie były spotykane w Polsce zachodniej i środkowej do Wisły i w woj. warmińsko-mazurskim, ale tylko raz obserwowano gniazdująca parę - koło Raciborza (w rezerwacie "Łężczak"). Nie zaliczany do awiafauny krajowej.

Łabędź podrywający się do lotu