Wielcy Mistrzowie Zakonu Krzyżackiego

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Luther von Braunschweig, Luther z Brunszwiku (ur. 1275, zm. 18 kwietnia 1335 w Sztumie)[1] – 18. wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1331–1335.



Pochodził z dynastii Welfów. Jego ojcem był książę Brunszwiku Albrecht I Wielki, matką natomiast Adelajda, córka margrabiego Montferratu Bonifacego II. Był jednym z najmłodszych z licznego rodzeństwa dlatego też został przeznaczony do stanu duchownego. Wstąpił do zakonu w 1300. Karierę zaczął od służby na zamku w Dzierzgoniu. W 1308 objął komturię w Golubiu. Rok później był komturem domowym Dzierzgonia, a od 1313 komturem domowym Malborka. W 1314 został wielkim szatnym i komturem Dzierzgonia. W tym czasie lokował kilka miast oraz uczestniczył w akcji kolonizacyjnej południowych Prus. Wielkim mistrzem został wybrany w trakcie wojny polsko-krzyżackiej i po tragicznej śmierci Wernera von Orselna, 17 lutego 1331.

Luther z Brunszwiku kontynuował podbój Kujaw. Nakazał Dytrykowi von Altenburgowi najazd na Wielkopolskę. Krzyżacy dotarli wówczas aż pod Kalisz pustosząc ogromne połacie ziemi. W kolejnych wyprawach nie przeszkodziła im nawet bitwa pod Płowcami 27 września 1331. W maju 1332 armia zakonna zdobyła Brześć Kujawski i Inowrocław, a działania wojenne zakończyły się rozejmem w 1332. Na Kujawach zorganizowano komturie i nasilono ponowne zasiedlenie z lokacją nowych osad i wsi oraz budową zamków obronnych

herb zakonny Luthera von Braunschweig

Pomimo że trwały działania wojenne sam Luther von Braunschweig stronił od uczestniczenia w nich. Zajmował się reformą życia religijnego zgromadzenia, pisał wiersze i książki o tematyce teologicznej. Nakazał przebudowę zamku w Malborku, aby przypominał bardziej rezydencję świeckiego władcy niż klasztor. Przyczynił się do rozbudowy kaplicy św. Anny i wzniesienia w jej podziemiach mauzoleum wielkich mistrzów. Dzięki osobistemu zaangażowaniu możliwe było ponowne rozpoczęcie wstrzymanej budowy katedry w Królewcu, w której został pochowany (sarkofag uległ zniszczeniu podczas bombardowań w czasie II wojny światowej – zachowały się części płyty nagrobnej). Zmarł w Sztumie podczas podróży do Królewca na wyświęcenie tamtejszej katedry.

Po jego śmierci wielkim mistrzem został Dietrich von Altenburg.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Dietrich von Altenburg zmarły 6 października 1341 – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1335–1341.



Dietrich pochodził z Altenburga w Turyngii, gdzie jego ojciec był burgrabią. Od 1320 pełniąc funkcję komtura Ragnety zorganizował najazd tzw. rejzę na Litwę, w czasie którego zostały spustoszone przedmieścia Wilna. W latach 1326–1331 był komturem Bałgi i wójtem Natangii. Altenburg w pierwszym roku urzędowania w Bałdze założył miasto Bartoszyce (obok zamku, na lewym brzegu Łyny) oraz nakazał wybudować zamek w Sątocznie.

Od 1331 do czasu wybrania go na wielkiego mistrza pełnił urząd wielkiego marszałka, prowadząc najazdy zakonu krzyżackiego na Kujawy i Wielkopolskę. Dietrich von Altenburg w czasie bitwy pod Płowcami został ranny. Była to rana cięta przez cały policzek aż do ust[3]. Następnie dostał się do polskiej niewoli. W następnej fazie bitwy został jednak uwolniony. Po bitwie w ramach odwetu rozkazał wymordować polskich jeńców, z których ocaleć miało 56 najcenniejszych.

W następnym 1332 roku, po odbudowaniu zakonnych sił zbrojnych, systematycznie zdobywał dalsze miasta i zamki na Kujawach. Po nieskutecznym kontrataku polskim wojnę zakończono rozejmem w 1332[5].

Jako wielki mistrz rozbudowywał zamki, w tym w Malborku, gdzie wybudował stały most przez Nogat. Historyk Max Toeppen przypuszczał, że Altenburg kazał wybudować zamki w Giżycku, Kętrzynie i Wystruci. Wielki mistrz utworzył też nową komturię w Ostródzie. Rozwój kraju był kontynuowany wraz z powstawaniem nowych wsi i majątków.

Wydał statuty regulujące życie zakonne zmieniające zasady dotyczące stosowania pokuty i ćwiczeń duchowych. W celu zachowania skromności i prostoty zostało zabronione wykorzystanie herbów rodowych i osobistych pieczęci. Także godność wielkiego mistrza miała być oznaczona wyłącznie czarnym krzyżem z umieszczonym wewnątrz złotym krzyżem i orłem cesarskim pośrodku. Jako zwierzchnik zakonu zapewniał zachowanie dyscypliny w wielu ustawach. Za jego rządów, najwyraźniej popierany przez niego, trwał rozkwit niemieckojęzycznej literatury zakonu krzyżackiego.

Po niekorzystnym dla zakonu wyroku sądu papieskiego z 16 września 1339, w następstwie którego Krzyżacy mieli zwrócić Kujawy, ziemię dobrzyńską i Pomorze Gdańskie – zamierzał negocjować z królem Kazimierzem Wielkim warunki zwrotu zagarniętych ziem. W tym celu udał się do Torunia, gdzie zachorował i zmarł 6 października 1341 w otoczeniu dostojników zakonu. Jako pierwszy z wielkich mistrzów krzyżackich pochowany został w kaplicy św. Anny na zamku w Malborku.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Ludolf König von Wattzau (Weizau) urodzony ok. 1280/1290, zm. 1348 w Pokrzywnie – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1342–1345.



Urodził się ok. 1280/1290. Ludolf König von Wattzau wstąpił do zakonu krzyżackiego, w hierarchii urzędników występuje od 1332 jako wielki podskarbi. W 1338 został wielkim komturem i komturem stołecznego Malborka. W tym okresie prowadził ożywioną politykę kolonizacyjną w swoim okręgu. W 1342 kapituła zakonna wybrała go na urząd wielkiego mistrza. 14 sierpnia 1344 roku nadał prawa miejskie osadzie Soldov, późniejsze Działdowo.

herb zakonny Ludolfa Königa von Wattzau

Najważniejszym wydarzeniem krótkich rządów Königa było podpisanie tzw. pokoju kaliskiego z Polską 8 lipca 1343. Wzorem poprzedników wielki mistrz prowadził wojny z Litwą. Odwetowa wyprawa litewska z 1345 dokonała ogromnych zniszczeń w Prusach i stała się według kronikarzy krzyżackich przyczyną choroby psychicznej Ludolfa Königa. Zrezygnował on z urzędu wielkiego mistrza dobrowolnie, po czym objął urząd komtura Pokrzywna. Tam ponoć wyzdrowiał z choroby psychicznej i zmarł w 1348. Pochowany w katedrze w katedrze w Kwidzynie.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Henryk Dusemer urodzony ok. 1280 prawdopodobnie we Frankonii, lub Bawarii, zmarły 1353 w Bratianie – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1345–1351.



Do zakonu wstąpił około 1311 i jako młody brat rycerz brał udział w walkach z Litwinami. Legenda zakonna głosiła, że wielokrotnie stawał w pojedynku z wielkim księciem litewskim Witenesem. Męstwu wojennemu, a nie umiejętnościom intelektu zawdzięczał szybki awans w hierarchii. W 1318 roku pojawia się jako członek konwentu zamku w Labiawie. Od 1329 jest komturem Ragnety. W 1333 roku został wójtem Sambii, a od 1334 komturem Pokarmina. Rok później jest już wielkim marszałkiem i komturem Królewca. W 1339 doszło między nim a wielkim mistrzem Dytrychem von Altenburgiem do sporu, który dla Dusemera skończył się degradacją. Został zesłany do Brodnicy, gdzie objął w zarząd komturię. Powrócił do łask za rządów Ludolfa von Königa, którego z powodu jego choroby zastępował od września 1345[3].

Na wielkiego mistrza Henryk Dusemer wybrany został przez kapitułę generalną w Malborku 13 grudnia 1345 r. Zakonowi po klęskach potrzebny był doświadczony i zaprawiony w bojach wódz, a takim był nowy jego zwierzchnik. Zaraz po wyborze w 1346 nabył od Danii Estonię, której tereny rozszerzyły państwo aż do Zatoki Fińskiej. Jednocześnie zorganizował kontruderzenie na ziemie litewskie, które zakończyło się 2 lutego 1348 bitwą nad rzeką Strawą. Armia litewska została doszczętnie rozbita i przez wiele lat nie zagrażała zakonowi.

herb zakonny Henryka Dusemer

Epidemia dżumy, która dosięgła w tym roku Prusy pokrzyżowała plany podboju Litwy. Wielki mistrz zmuszony został wycofać wojska zakonne z zajętych terenów, mimo że kryzys szybko zażegnano i państwo zakonu było w stanie odrobić straty. W tym samym czasie kontynuował rozmowy z Polską i w 1349 ustanowił wzajemną granicę na Pomorzu. Wkrótce potem, prawdopodobnie z powodu choroby, Henryk Dusemer zrezygnował z urzędu. Po wyborze następcy wyjechał do Bratiana i nie pełnił już żadnych zaszczytnych funkcji. Zmarł w Bratianie w 1353. Pochowany został w Malborku w mauzoleum wielkich mistrzów krzyżackich pod kaplicą św. Anny.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Henryk Dusemer urodzony ok. 1280 prawdopodobnie we Frankonii, lub Bawarii, zmarły 1353 w Bratianie – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1345–1351.



Do zakonu wstąpił około 1311 i jako młody brat rycerz brał udział w walkach z Litwinami. Legenda zakonna głosiła, że wielokrotnie stawał w pojedynku z wielkim księciem litewskim Witenesem. Męstwu wojennemu, a nie umiejętnościom intelektu zawdzięczał szybki awans w hierarchii. W 1318 roku pojawia się jako członek konwentu zamku w Labiawie. Od 1329 jest komturem Ragnety. W 1333 roku został wójtem Sambii, a od 1334 komturem Pokarmina. Rok później jest już wielkim marszałkiem i komturem Królewca. W 1339 doszło między nim a wielkim mistrzem Dytrychem von Altenburgiem do sporu, który dla Dusemera skończył się degradacją. Został zesłany do Brodnicy, gdzie objął w zarząd komturię. Powrócił do łask za rządów Ludolfa von Königa, którego z powodu jego choroby zastępował od września 1345[3].

Na wielkiego mistrza Henryk Dusemer wybrany został przez kapitułę generalną w Malborku 13 grudnia 1345 r. Zakonowi po klęskach potrzebny był doświadczony i zaprawiony w bojach wódz, a takim był nowy jego zwierzchnik. Zaraz po wyborze w 1346 nabył od Danii Estonię, której tereny rozszerzyły państwo aż do Zatoki Fińskiej. Jednocześnie zorganizował kontruderzenie na ziemie litewskie, które zakończyło się 2 lutego 1348 bitwą nad rzeką Strawą. Armia litewska została doszczętnie rozbita i przez wiele lat nie zagrażała zakonowi.

herb zakonny Henryka Dusemer

Epidemia dżumy, która dosięgła w tym roku Prusy pokrzyżowała plany podboju Litwy. Wielki mistrz zmuszony został wycofać wojska zakonne z zajętych terenów, mimo że kryzys szybko zażegnano i państwo zakonu było w stanie odrobić straty. W tym samym czasie kontynuował rozmowy z Polską i w 1349 ustanowił wzajemną granicę na Pomorzu. Wkrótce potem, prawdopodobnie z powodu choroby, Henryk Dusemer zrezygnował z urzędu. Po wyborze następcy wyjechał do Bratiana i nie pełnił już żadnych zaszczytnych funkcji. Zmarł w Bratianie w 1353. Pochowany został w Malborku w mauzoleum wielkich mistrzów krzyżackich pod kaplicą św. Anny.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Winrich von Kniprode urodzony ok. 1310 k. Monheim am Rhein, zmarły 24 czerwca 1382 w Malborku – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1351–1382.


Winrich von Kniprode pochodził z okolic Monheim am Rhein. Nie jest znana data jego wstąpienia do zgromadzenia. Wiadomo, że od 1334 roku był kompanem prokuratora pasłęckiego. W 1338 roku został komturem Gdańska. Od 1342 roku pełnił funkcje komtura Bałgi i wójta Natangii. W 1344 roku został mianowany wielkim marszałkiem zakonu krzyżackiego, a od 1346 roku był wielkim komturem, czyli zastępcą Wielkiego Mistrza. Tak szybkie awanse w hierarchii zakonnej świadczą o dużych zdolnościach dyplomatycznych i wojskowych.

Jako wielki komtur krzyżacki brał udział w wojnie z Litwą o Żmudź. Jako główny dowódca armii zakonu, 2 lutego 1348 roku zadał druzgocącą klęskę armii litewskiej w bitwie nad rzeką Strawą.

W 1351 został wybrany wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego. Pełnienie urzędu zaczął od niefortunnej wyprawy na Żmudź zakończonej klęską, która zmusiła go do zawieszenia broni i pertraktacji z Wielkim Księstwem Litewskim. Von Kniprode rozpoczął wówczas działania dyplomatyczne. W 1358 roku zdołał zawrzeć krótkotrwały sojusz z książętami litewskimi skierowany przeciwko Polsce. Załamał się on jednak w 1360 roku, gdy Olgierd wydał swoją córkę za wnuka Kazimierza III Wielkiego, Kaźka Słupskiego.

W 1360 roku Winrich von Kniprode rozpoczął kolejną wojnę z Litwą. Armia zakonu krzyżackiego dotarła do środkowego biegu Niemna, zniszczyła Kowno. Podeszła pod Grodno, Troki i Wilno. W czasie walk do niewoli krzyżackiej dostał się wielki książę litewski Kiejstut, który jako zakładnik był przetrzymywany w specjalnej celi na Zamku Wysokim w Malborku, zdołał jednak uciec z niewoli. Jednocześnie z prowadzeniem walk na Litwie von Kniprode rozpoczął konflikt z Danią. W 1367 zorganizował zjazd miast hanzeatyckich w Elblągu i w Kolonii, na którym zdołał zbudować silną koalicję przeciwko Waldemarowi IV.

W roku 1365 król polski Kazimierz Wielki złożył niezapowiedzianą wizytę w Malborku, gdzie gościł przez trzy dni i prowadził rozmowy z Winrychem von Kniprode. Była to pierwsza i jedyna wizyta władcy Polski w stolicy państwa krzyżackiego.

W roku 1370 wojska dowodzone przez Winricha von Kniprode odparły kolejny najazd wojsk litewskich pod wodzą Kiejstuta i Olgierda. 17 lutego zadał im klęskę w bitwie pod Rudawą.


herb zakonny Winricha von Kniprode

W roku 1379 Winrich von Kniprode wraz ze świtą odbył podróż szlakiem wodnym z Wielkich Jezior Mazurskich do Wisły. Jego podróż rozpoczęła się w Węgorzewie, następnie biegła jeziorami do Rynu i Pisza i dalej rzekami Pisą, Narwią i Wisłą aż do Torunia i Malborka[5]. Poprzez przesmyki lądowe łódź wielkiego mistrza przewożono wozem zaprzężonym w woły. Według dzisiejszych szlaków wodnych cała długość tej trasy wynosi ok. 722 km.

Zmarł 24 czerwca 1382 roku w Malborku, gdzie został pochowany w kaplicy św. Anny na Zamku Wysokim.

Panowanie Winricha von Kniprode uważa się za szczyt potęgi państwa zakonu krzyżackiego i moment największego rozwoju gospodarczego. W tym czasie zwiększyła się gęstość zaludnienia w państwie krzyżackim, która znacząco podniosła produkcję. Rozkwitło budownictwo.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Konrad Zöllner von Rotenstein urodzony ok. 1325/1330; zmarły 20 sierpnia 1390 w Malborku – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1382–1390[2].



Karierę w zakonie krzyżackim rozpoczął w 1353 od urzędu prokuratora w Przezmarku. Krótko potem został komturem domowym Dzierzgonia. Od 1368 roku był komturem gdańskim. W 1372 roku uzyskał godność wielkiego szatnego i komtura dzierzgońskiego dołączając do najwyższych dostojników zakonu.

Mimo że nie należał do najbardziej wpływowych w Zakonie i nie miał doświadczenia politycznego, został w 1382 roku wybrany wielkim mistrzem krzyżackim po śmierci Winricha von Kniprode. Na pierwszym miejscu swojego panowania postawił wewnętrzne sprawy państwa[3].

Dowództwo nad armią i sprawy wojny z Litwą pozostawił doświadczonemu w sprawach wojskowych Konradowi von Wallenrode, którego uczynił wielkim komturem, a po jego śmierci wielkim mistrzem. Miał on w imieniu zakonu zdobywać nowe tereny i przede wszystkim uzyskać i utrzymać stałe połączenie Prus z Inflantami, co udawało się tylko przez krótkie okresy.

Zreformował podział administracyjny Prus, wspierał kolonizację obszarów słabo zaludnionych, pozwolił na organizowanie się stanów i ich przedstawicielstwa. Postanowił ufundować uniwersytet, którego siedzibą miało być miasto Chełmno. Wspierał rozwój i samorządność miast.

Na okres jego urzędowania przypadł chrzest Litwy i objęcie tronu polskiego przez Władysława II Jagiełłę, co znacząco wzmocniło front antykrzyżacki. Konrad Zöllner von Rotenstein zmuszony był przyglądać się schyłkowi ekspansji zakonu krzyżackiego wśród Bałtów i powolnemu upadkowi idei budowania państwa krzyżackiego kosztem pogańskich ludów w Europie. Ostatnie lata panowania poświęcił próbie rozbicia unii polsko-litewskiej i skłócenia ze sobą dwóch wielkich książąt litewskich: Witolda i Jagiełły.

herb zakonny Konrada Zöllner von Rotenstein

Konrad Zöllner von Rotenstein zmarł 20 sierpnia 1390 roku na zamku w Malborku. Pochowany został w mauzoleum wielkich mistrzów pod kaplicą św. Anny.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Konrad von Wallenrode, Konrad Wallenrod urodzony ok. 1330/1340; zmarły 23 lipca 1393 w Malborku – wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1391–1393.



Konrad von Wallenrode (lub Wallenrod) pochodził z rodu rycerskiego z Frankonii. Nie jest znana data jego urodzin. Przypuszcza się, że urodził się między 1330 a 1340. Do zakonu krzyżackiego Wallenrode wstąpił prawdopodobnie około 1365. W latach 1365–1370 pełnił funkcję prokuratora w Pruskiej Iławie. W 1376 został komturem domowym w Dzierzgoniu, zaś funkcję tamtejszego komtura i zarazem wielkiego szatnego Zakonu sprawował przyszły wielki mistrz, Konrad Zöllner von Rotenstein. Znajomość ta miała z czasem przynieść Wallenrodemu wymierne korzyści. W 1377 wielki mistrz Winrich von Kniprode powierzył Wallenrodemu godność komtura człuchowskiego.

Kariera Konrada von Wallenrodego zaczęła się, gdy wielkim mistrzem został von Rotenstein. W 1383, po śmierci wielkiego marszałka i komtura Królewca, Kunona von Hattensteina, Wallenrode został jego następcą, stając się w ten sposób jedną z najważniejszych osób w państwie. Podstawowym zadaniem marszałka zakonu było organizowanie wypraw zbrojnych na Litwę (tzw. rejz) i z tego zadania, dzięki dużemu doświadczeniu w rzemiośle wojennym, wywiązywał się znakomicie. Od 1383 podejmował co roku wyprawy przeciw Litwie, rządzonej przez Jagiełłę.

Źródła przypisują mu również stworzenie mapy sztabowej pogranicza krzyżacko-litewskiego. Konrada von Wallenrodego uważa się także za pomysłodawcę uczt wydawanych przez krzyżaków na cześć dwunastu najbardziej zasłużonych rycerzy – gości zakonu, biorących udział w walkach z Litwinami, choć zwyczaj ten był praktykowany znacznie wcześniej. W 1387 mianowano go komturem Malborka i jednocześnie wielkim komturem Zakonu. Już wówczas zaczęto uważać Wallenrodego za sukcesora Rotensteina.

W 1390 zmarł wielki mistrz Konrad III Zöllner von Rotenstein. Wydawało się, że wybór von Wallenrodego na to stanowisko to tylko kwestia czasu. Jednak okazało się, że ma on przeciw sobie silną opozycję, która jako kontrkandydata na urząd wielkiego mistrza wystawiła Walrabego von Scharffenberga, ówczesnego wielkiego szatnego i jednocześnie komtura gdańskiego. Dopiero w 1391 na kapitule wyborczej udało się Konradowi von Wallenrodemu osiągnąć godność mistrzowską, głównie dzięki poparciu dwóch elektorów: wielkiego szpitalnika i komtura Elbląga, Waldbotta von Bassenheima i komtura Tucholi Rüdigera von Elnera, w przeszłości wielkiego marszałka i wielkiego komtura.

W 1391 książę, Władysław Opolczyk przekazał mu zamek w Złotorii, na terenie ziemi chełmińskiej jako zastaw. Dwa lata później ziemię dobrzyńską i Kujawy. We wrześniu 1392 Opolczyk i Wallenrode omawiali plany rozbioru Polski między Zakon, Węgry i Czechy, wielki mistrz uznał wprawdzie, że brak odpowiedniego casus belli, obiecał jednak pomoc w razie wojny przeciw Polsce[3].

Negocjował kupno Nowej Marchii z Zygmuntem Luksemburskim. Krótkie, dwuletnie panowanie Konrada IV von Wallenrodego upłynęło na walkach z Litwinami. Nowy mistrz należał do zdecydowanych przeciwników unii polsko-litewskiej i dążył do jej rozbicia. W 1392 ruszyła, zakrojona na szeroką skalę, wielka wyprawa na Litwę. Brało w niej udział wielu rycerzy, gości zakonu, na czele z Henrykiem księciem Derby, przyszłym Henrykiem IV Lancasterem, królem Anglii i księciem Witoldem.

Armia zakonna podzieliła się na trzy korpusy: jeden z nich, pod wodzą komtura Balgii, Arnolda von Burgelna, pustoszył Mazowsze, dwa następne pozostawały pod komendą wielkiego mistrza i wielkiego marszałka Engelharda Rabego von Wildsteina. Krzyżacy bliscy byli zdobycia Wilna, zaciekle bronionego przez rycerzy polskich. Wyprawa zakończyła się jednak skandalem, wywołanym przez wielkiego mistrza Wallenrodego. Pozbawił mianowicie funkcji marszałkowskiej Wildsteina, który podczas oblężenia Wilna dał się poznać jako znakomity wódz, wzorowy rycerz, cieszący się uznaniem swoich podkomendnych. Przyczyna tej decyzji nie jest do końca znana, prawdopodobnie chodziło tu o zazdrość wobec sukcesów marszałka. Niemniej doprowadziło to do buntu przeciw Wallenrodemu dużej części rycerzy, którzy ujęli się za swym wodzem. Wallenrode decyzji nie zmienił i wyprawa się załamała. Postawa rycerzy zakonnych umożliwiła wielkiemu mistrzowi przeprowadzenie czystki wśród przeciwników, przede wszystkim w komturiach dolnopruskich: Baldze, Pokarminie i Ragnecie, podlegających zwierzchnictwu wielkiego marszałka.

Kiedy książę Witold pogodził się z Jagiełłą w 1392 (ugoda w Ostrowie), zakon wielokrotnie wypowiadał wojnę Litwie. Większość wypraw było nieudanych. Zainspirowało to Adama Mickiewicza do napisania powieści poetyckiej Konrad Wallenrod, gdzie sugerował, iż Wallenrod był krypto-Litwinem i nieudane wyprawy były efektem jego sabotażu, co należy uznać za fikcję.


herb zakonny Konrada von Wallenrode

Konrad von Wallenrode zmarł w trakcie przygotowań do kolejnej wyprawy na Litwę, w lipcu 1393. Przyczyną śmierci był prawdopodobnie udar mózgu (niektóre źródła podają zakażenie tężcem, lub wścieklizną).

Konrad von Wallenrode prowadził także ożywioną działalność gospodarczą i kolonizacyjną w Prusach. Przypisuje mu się szereg nadań ziemskich dla kolonizatorów i zbudowanie dwóch zamków na pograniczu prusko-litewskim: Gotterswerder i Metenburg. Z inicjatywy wielkiego mistrza utworzono w 1393 nową komturię z siedzibą w Rynie. Jej pierwszym zwierzchnikiem był Friedrich von Wallenrode, brat Konrada, wcześniej wójt tczewski, a później także komtur (wielki marszałek) Gniewu, Brodnicy i wreszcie Królewca, poległy pod Grunwaldem w 1410. Krewnym mistrza był także Johannes von Wallenrode, w latach 1393–1416 arcybiskup metropolita ryski.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Konrad von Jungingen urodzony ok. 1355, zmarły 30 marca 1407 w Malborku – 25. wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1393–1407.



Konrad von Jungingen pochodził z rycerstwa Szwabii. Do zakonu krzyżackiego wstąpił wraz z młodszym bratem Ulrichem około 1380. Z początku był komturem domowym na zamku w Ostródzie. W 1391 awansował na podskarbiego malborskiego. Po śmierci Konrada von Wallenroda kapituła generalna 30 listopada 1393 roku ogłosiła go jednogłośnie wielkim mistrzem.

Konrad von Jungingen od samego początku pełnienia swoich funkcji zdecydowanie opowiedział się za kontynuowaniem polityki zakonu swoich poprzedników. W odróżnieniu jednak od nich wybrał drogę nie wojny a dyplomacji. W swoich działaniach próbował skłócić ze sobą wielkich książąt litewskich – raz popierając Witolda, innym razem opowiadając się za Świdrygiełłą. Starał się także doprowadzić do osłabienia unii polsko-litewskiej oraz zwierzchnictwa Jagiełły nad Wielkim Księstwem.


pieczęć Wielkiego Mistrza.

W czasie jego panowania państwo zakonne osiągnęło największy zasięg terytorialny, a gospodarka była w rozkwicie. Dzięki zręcznej polityce pozyskał w 1398 Żmudź na mocy pokoju na wyspie Salin. W 1402 roku, wykorzystując problemy finansowe elektora brandenburskiego, Zygmunta Luksemburskiego wykupił Nową Marchię. Nabytki terytorialne przynosiły jednak nie tylko korzyści. W Nowej Marchii lokalne rycerstwo zbrojnie sprzeciwiało się dyktatorskiej władzy Zakonu, na Żmudzi wybuchały z kolei powstania ludowe wspierane przez Litwinów.

W polityce bałtyckiej zmuszony był stanąć do konkurencji z nowo powstałą unią kalmarską. Konflikt interesów, którego przyczyną było opanowanie przez Krzyżaków w 1398 roku wyspy Gotlandii, siedliska piratów bałtyckich, spowodował długoletnie napięte stosunki z Danią, Szwecją i Norwegią.

herb zakonny Konrada von Jungingen

Zagrożenie wojną ze wszystkich stron zmusiło Konrada von Jungingena do szukania porozumienia z jednym z rywali. Konrad zdecydował się na gesty życzliwości wobec Jagiełły. Od 1401 roku słał poselstwa z darami do Krakowa. W 1404 roku udało mu się zawrzeć z polskim królem pokój w Raciążku, w którym za cenę ustępstwa w sprawie ziemi dobrzyńskiej, uzyskał potwierdzenie ustaleń z wyspy Salin odnośnie Żmudzi oraz uzyskał pokój ze stroną polsko-litewską.

Zmarł po długiej chorobie 30 marca 1407 w Malborku. Pochowany został w mauzoleum wielkich mistrzów pod kaplicą św. Anny. Według Kroniki Gdańskiej umierający wielki mistrz Konrad V von Jungingen ostrzegać miał dostojników krzyżackich przed wyborem swego wojowniczego brata na następcę, nazywając go głupcem.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Ulrich von Jungingen, również Ulryk von Jungingen urodzony ok. 1360 w Hohenfels, zmarły 15 lipca 1410 pod Grunwaldem – 26. wielki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1407–1410[1][2], młodszy brat swego poprzednika, wielkiego mistrza Konrada V.

Śmierć Ulricha oraz większości braci zakonnych na polu bitwy grunwaldzkiej, a także obciążenia finansowe wynikającymi z późniejszego traktatu pokojowego w Toruniu z 1411 stanowią punkt zwrotny w historii państwa zakonnego.



Nie jest znana data jego wstąpienia do zakonu, jak i data przybycia do Prus. Pierwsza wzmianka o nim pochodzi z 1383, która określa go jako prokuratora.

W 1393 został baliwem Sambii, następnie w 1396 komturem Bałgi i baliwem Natangii. Od 1404 był wielkim marszałkiem zakonu. Od 1398 prowadził kampanie na Gotlandii celem opanowania wyspy a w 1404 negocjacje z królową duńską, Małgorzatą I. Po śmierci swego brata, wielkiego mistrza Konrada został wybrany na jego miejsce w 1407. Według Kroniki Gdańskiej, umierający Konrad V von Jungingen miał przestrzegać dostojników krzyżackich przed wyborem swego wojowniczego brata na następcę, nazywając go głupcem.

Organizował powtarzające się niemal corocznie wyprawy pacyfikacyjne na Żmudź, oddaną zakonowi w 1398 wbrew Jagielle przez Witolda. Wspierał także Witolda w walkach o Nowogród, Księstwo Smoleńskie i przeciw Moskwie (1404, 1408), starając się podobnie jak jego poprzednik doprowadzić do zerwania unii polsko-litewskie.

Sprzedaż Gotlandii
W obliczu groźby konfliktu z Polską, poczynił szereg posunięć przygotowujących państwo zakonne na wypadek wojny. Jednym z nich była rezygnacja z dalekosiężnych planów Konrada V dominacji na Bałtyku. W 1409 doprowadził do sprzedaży królowej Małgorzacie dopiero pozyskanej Gotlandii za cenę niższą od tej, jaką zakon zapłacił Albrechtowi Meklemburskiemu za zrzeczenie się praw do wyspy. Ulrich zdecydował się na ten krok celem skoncentrowania sił zakonu, mimo że państwa skandynawskie – choć świeżo połączone w 1397 unią kalmarską – jeszcze nie okrzepły po wcześniejszych wojnach oraz mimo wielkich wydatków zakonu włożonych w fortyfikację wyspy.
Konflikt z Litwą i Polską

W maju 1409 wybuchło powstanie na Żmudzi inspirowane przez Witolda. W sierpniu tego samego roku zakon zaatakował i zajął ziemię dobrzyńską i Bydgoszcz, rozpoczynając wojnę polsko-krzyżacką. Po odbiciu Bydgoszczy przez wojska Jagiełły – za pośrednictwem króla czeskiego, Wacława IV – zawarto rozejm do 24 czerwca 1410. Ulrich zdecydował się wznowić działania wojenne z początkiem czerwca, jeszcze przed końcem rozejmu. Poległ w bitwie pod Grunwaldem w 1410 dowodząc wojskami krzyżackimi[3]. Król Władysław Jagiełło polecił odesłać zwłoki z honorami do stolicy państwa zakonnego. Wielki mistrz został pochowany w kaplicy św. Anny na zamku krzyżackim w Malborku.