Wielcy Mistrzowie Zakonu Krzyżackiego

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Albrecht Hohenzollern niem. Albrecht von Brandenburg-Ansbach; urodzony 17 maja 1490 w Ansbachu, zmarły 20 marca 1568 w Tapiewie – 37., ostatni wielki mistrz zakonu krzyżackiego przed sekularyzacją państwa zakonnego, w latach 1511–1525. Wystąpił z niego razem ze znaczną liczbą innych rycerzy, co praktycznie zakończyło działalność zakonu w Prusach. 10 kwietnia 1525 złożył hołd lenny królowi Polski Zygmuntowi Staremu w Krakowie (nazwany później hołdem pruskim) i od tego czasu, aż do śmierci w 1568 r. sprawował władzę książęcą w dawnym państwie zakonnym przemianowanym na Prusy Książęce, kanonik gnieźnieńskiej kapituły katedralnej.



W 1525 roku został głową pierwszego protestanckiego państwa (pozostającego pod polskim zwierzchnictwem), którego oficjalnie panującym wyznaniem był luteranizm.

Pochodzenie
Albrecht urodził się 17 maja 1490 w Ansbach na terenie Frankonii. Był synem Fryderyka Hohenzollerna i Zofii Jagiellonki – córki Kazimierza Jagiellończyka i siostry Zygmunta Starego. Od początku przeznaczony był do służby duchownej.

Kariera w zakonie krzyżackim
Albrecht jako rycerz zakonny występował pod imieniem Albrecht von Brandenburg-Ansbach. 13 lutego 1511 wybrany został na urząd wielkiego mistrza przy poparciu cesarza Maksymiliana I. W czasie pełnienia funkcji wielkiego mistrza zlikwidował urzędy wielkiego szpitalnika i wielkiego szafarza, które setki lat istniały w ramach zakonu.

Na terenie Prus Krzyżackich postępował proces laicyzacji wśród braci zakonnych, jak i wyższego duchowieństwa diecezjalnego. Zachowane były jednak zewnętrzne pozory religijności. W 1519 odbyła się wielka procesja wielkopostna, w której obok Albrechta uczestniczyli m.in.: jego brat Wilhelm, książę brunszwicki Erich oraz biskupi sambijski i pomezański. W roku tym Albrecht odbył też pielgrzymkę do Świętej Lipki do istniejącej wówczas tam kaplicy (druga kaplica w Świętej Lipce przed wybudowaniem obecnego kościoła powstała dzięki Stefanowi Sadorskiemu). Albrecht z Królewca dojechał do Sępopola (województwo warmińsko-mazurskie), a dalej szedł pieszo cztery mile pruskie, tj. 30 km.

W latach 1519–1521 Albrecht prowadził ostatnią, samodzielną, zakończoną niekorzystnym dla zakonu rozejmem, wojnę zakonu krzyżackiego z Polską.

Dwór Albrechta wraz z konwentem liczył 400 osób i od początku przypominał raczej dwór monarchy niż rycerza zakonnego. Na zamku w Królewcu odbywały się turnieje rycerskie i inne zabawy, jak na dworach królewskich. Albrecht nawiązał kontakty z Marcinem Lutrem, rozmawiał z nim w latach 1523 i 1524. W roku 1524 dotychczasowy katolicki biskup sambijski Georg von Polentz przeszedł oficjalnie na luteranizm i objął nowo utworzoną diecezję luterańską w Królewcu, notabene – pierwszą oficjalnie uznaną przez Lutra strukturę tego Kościoła w Europie. W wyniku sekularyzacji państwa krzyżackiego w 1525 powstały Prusy Książęce. Sekularyzacji zakonu nie uznawali cesarze i książęta niemieccy, a Albrecht musiał szukać wsparcia w Krakowie.

Hołd pruski

W 1525 r. skończył się czteroletni rozejm po wojnie z Polską z lat 1519–1521. Albrecht wiedział, że w ewentualnej wojnie nie uzyska wsparcia z Rzeszy, co z góry przesądzało jej wynik. Nie pozostawało mu więc nic innego jak złożyć hołd lenny królowi Zygmuntowi. Postanowił to jednak zrobić już jako książę świecki.

Pertraktacje króla polskiego z udziałem senatorów Korony z księciem Albrechtem i przedstawicielami stanów pruskich prowadzono w marcu 1525 roku we Wrocławiu. Traktat pokojowy podpisany został 8 kwietnia 1525 w Krakowie przez króla, Albrechta, księcia Fryderyka legnickiego oraz margrabiego Jerzego von Hohenzollerna. W następnym dniu na oddzielnych dokumentach podpisanych także przez króla i Albrechta postanowienia traktatu ratyfikowała delegacja stanów pruskich z przedstawicielami zakonu z Prus Krzyżackich. W dniu 10 kwietnia 1525 r. na rynku krakowskim Albrecht złożył uroczysty hołd.



Rządy Albrechta (Alberta) jako świeckiego księcia

Grosz pruski Albrechta Hohenzollerna z 1534 z inskrypcją „Iustus ex fide vivit” – sprawiedliwy z wiary żyć będzie

Karta herbarza J. Siebmachera z herbem księcia Prus (pierwszy z lewej w dolnym rzędzie), 1605
Książę Albrecht (używano teraz też spolszczonej formy jego imienia Albert), już jako władca świecki, w dniu 28 maja 1525 przyjął w Królewcu hołd od swoich poddanych, także od dotychczasowych braci zakonnych, którzy masowo zrzucali białe krzyżackie płaszcze, stając się tym samym zwykłymi świeckimi rycerzami, poddanymi księcia Albrechta. Zakon utrzymał się w Niemczech, co było jednym z czynników wrogiego nastawienia cesarstwa do księcia Albrechta. W tym samym roku stłumił powstanie chłopskie w Sambii.

Albrecht był przez cały okres swojego panowania lojalnym lennikiem Polski. Był m.in. doradcą króla Polski w sprawach bałtyckich. Książę Albrecht marzył o polskim tronie i jak się wydaje w tym celu utrzymywał szerokie kontakty z osobistościami politycznymi ówczesnej Rzeczypospolitej oraz był mecenasem polskich uczonych i artystów. W roku 1543 zalecił staroście z Ełku ochronę dzikich koni.

Książę Albrecht (Albert) w 1544 r. założył w Królewcu uniwersytet, nazwany od jego imienia (Albert) Uniwersytetem Albertyna, któremu przywilejem z 1560 r. król Zygmunt August nadał takie prawa jakie miała Akademia Krakowska.

Książę Albrecht był protektorem luteranizmu w I Rzeczypospolitej. Ufundował liczne stypendia dla młodzieży protestanckiej na uniwersytecie królewieckim, ale nie tylko: zapewnił też hojne stypendium (50 srebrnych marek) Janowi Kochanowskiemu, który był katolikiem. W 1553, dzięki jego wsparciu Stanisław Murzynowski ukończył pierwszy przekład Nowego Testamentu na język polski. Na książęcym dworze w Królewcu bawił jako dworzanin syn Mikołaja Reja, a Jan Kochanowski bywał tam w latach 1551, 1552 i 1555 – (przypuszczalnie wówczas Kochanowski napisał hymn „Czego chcesz od nas Panie za Twe hojne dary”). Dbał też o rozwój literatury religijnej w językach litewskim i – w już ograniczonej formie – pruskim (pastor Abel Will z Pobethen). Również sam tworzył pieśni kościelne.

Małżeństwa i dziedzictwo
Albrecht był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną Albrechta (ślub 1 lipca 1526) była Dorota Oldenburg, córka króla Danii i Norwegii – Fryderyka I i Anny Hohenzollern. Para miała szóstkę dzieci:

Anna Zofia (1527–1591) żona księcia Meklemburgii Jana Albrechta I
Katarzyna (1528)
Fryderyk Albrecht (1529–1530)
Lucia Dorota (1531–1532)
Lucia (1537–1539)
Albrecht (1539)
Drugą żoną Albrechta była od 1550 Anna Maria, córka Eryka I Starszego księcia brunszwickiego i Elżbiety Hohenzollern. Z drugiego związku narodzili się:

Elżbieta (1551–1596)
Albrecht Fryderyk (1553–1618) – książę w Prusach.
Albrecht zmarł 20 marca 1568 w Tapiawie (niem. Tapiau, ros. Gwardiejsk w obecnym obwodzie królewieckim). Pochowany został w Królewcu. W zniszczonej w czasie II wojny światowej katedrze sambijskiej (od 1525 luterańska) zachowała się na ścianie wschodniej prezbiterium część pomnika grobowego księcia Albrechta z 1572. Wcześniej przy ścianie południowej prezbiterium pochowana została pierwsza żona Albrechta – Dorota Duńska (epitafium z 1549). W prezbiterium znajduje się również częściowo zniszczone (wykonane w alabastrze), późniejsze epitafium Bogusława Radziwiłła i jego żony Anny Marii.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Walter von Cronberg urodzony 1477 w Kronberg im Taunus, zmarły 4 kwietnia 1543 w Mergentheim – administrator urzędu wielkiego mistrza i mistrz krajowy niemiecki zakonu krzyżackiego w latach 1527–1543.



Pochodził z rodu ubogich rycerzy. Do zakonu krzyżackiego wstąpił w 1493 r. Od 1499 r. pełnił urząd poborcy czynszów w komturii Mergentheim, w 1504 r. został komturem domowym we Frankfurcie. Za czasów Albrechta Hohenzollerna był posłem krzyżackim w misjach do króla polskiego Zygmunta Starego. W 1517 r. ufundował w ramach zakonu bractwo pobożnościowe św. Sebastiana. W 1526 r. wybrano go mistrzem krajowym niemieckim. Z uwagi na ekskomunikę Albrechta Hohenzollerna i jego konwersję na luteranizm, Walter von Cronberg uznał się za zwierzchnika zakonu krzyżackiego. Swoje roszczenia do tego urzędu argumentował statutami Wernera von Orselna z XIV wieku, które stanowiły, że w razie braku wielkiego mistrza jego funkcję pełni mistrz krajowy. Początkowo napotkał na opór mistrza krajowego inflanckiego Waltera von Plettenberga, który również uznał się za administratora urzędu wielkiego mistrza. Do sporu włączył się jednak cesarz Karol V, który w 1529 r. uregulował sprawę dalszego istnienia zakonu na korzyść gałęzi niemieckiej. Od 1530 r. Walter von Cronenberg całkowicie poświęcił się misji ratowania katolickiego charakteru zakonu. Nie udało mu się jednak zapobiec dalszej sekularyzacji tej organizacji w Rzeszy i łamania ślubów zakonnych przez braci rycerzy.

Zmarł i pochowany został w Mergentheim.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Wolter von Plettenberg, (Walter von Plettenberg) urodzony 1450, zmarły 28 lutego 1535 w Wenden – mistrz krajowy Inflant zakonu krzyżackiego 1494–1535, marszałek krajowy inflancki 1489–1494, komtur Dyjamentu 1502–1510, komtur Felina 1512–1518, wójt Rzeżycy 1482–1488.



Pochodził z Westfalii. W 1494 jako marszałek inflancki zakonu krzyżackiego, skutecznie stłumił bunt Rygi i został wybrany mistrzem krajowym. W tym też roku został zlikwidowany ostatni kantor Hanzy w Nowogrodzie Wielkim i uwięziono tamtejszych kupców niemieckich, co stało się przyczyną wojny. 3 marca 1501 zawarł w Wilnie sojusz przeciwko Wielkiemu Księstwu Moskiewskiemu z wielkim księciem litewskim Aleksandrem Jagiellończykiem. W czasie wojny z Moskwą (1499-1503) stoczył 13 września 1502 zwycięską bitwę nad jeziorem Smolina, gdzie 4000 kawalerii i 8000 piechoty inflanckiej pobiło 40-tysięczne wojska moskiewskie. Zdobył wiele twierdz, m.in. Psków, Ostrow, Izborsk, Iwangorod. Zmuszony był przerwać oblężenie Nowogrodu Wielkiego, gdy wojska moskiewskie przeprowadziły rajdy na Inflanty. Bezskutecznie próbował nakłonić papieża Aleksandra VI do wydania bulli antymoskiewskiej. W 1503 podpisał pokój w Pskowie z wielkim księciem moskiewskim Iwanem III Srogim na zasadzie zachowania status quo ante bellum. W 1525, po sekularyzacji Prus Książęcych, odłączył zakon inflancki od zakonu krzyżackiego.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Wolfgang Schutzbar Milchling urodzony 1483 w Treis an der Lumbda, zmarły 11 lutego 1566 w Mergentheim – administrator urzędu wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w latach 1543-1566.



Wywodził się z rycerstwa Hesji. Do zakonu krzyżackiego wstąpił w 1507 roku. Od 1523 pełnił funkcję wójta w Marburgu. Później był komturem Griefsted. Podczas wojny chłopskiej udało mu się obronić swoją komturię przed grabieżą i zniszczeniem. W 1529 awansował na komtura krajowego baliwatu heskiego. W okresie reformacji znalazł się w obozie przeciwników landgrafa heskiego Filipa Wielkodusznego dążącego do sekularyzacji dóbr kościelnych. Poparł starania Waltera von Cronberga o prawo zwierzchnictwa nad zakonem po ekskomunikowaniu Albrechta Hohenzollerna. Stał się również jego największym sprzymierzeńcem i powiernikiem. Zastępował Cronberga w wielu wizytacjach, a także reprezentował zakon krzyżacki na sejmach Rzeszy. Administratorem urzędu wielkiego mistrza krzyżackiego został wybrany jednogłośnie 14 kwietnia 1543. Jako nowy zwierzchnik zakonu zacieśnił współpracę z cesarzem Karolem V oraz podjął starania o odzyskanie Prus. W 1547 wziął udział wojnie z Francją po stronie wojsk habsburskich. Wszedł w ostry konflikt z protestanckim margrabią Kulmbach-Bayreuth Albrechtem Alcybiadesem. Spór doprowadził do wojny, która zakończyła się dla Schutzbara klęską. W 1552 padł zamek Mergentheim i Wolfgang Schutzbar zmuszony był uciekać do Mainau, gdzie przez kilka lat znajdowała się jego siedziba. Sytuacja w Niemczech spowodowała, że zaniedbał sprawę zwierzchnictwa nad gałęzią zakonu krzyżackiego w Inflantach. Miejscowi mistrzowie tego zakonu usamodzielnili się, a w konsekwencji nie widząc szansy dalszej pomocy z centrali w Rzeszy ostatni z nich Gotard Kettler oddał się pod opiekę Zygmunta II Augusta i złożył mu hołd lenny.

Wolfgang Schutzbar zmarł i został pochowany w Mergentheim.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Georg Hundt von Weckheim urodzony 1520 w Wenkheim, zmarły 17 marca 1572 w Mergentheim – administrator urzędu wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w latach 1566–1572.



Pochodził z rycerstwa Frankonii. Do zakonu krzyżackiego wstąpił w 1544. Początkowo pełnił służbę w Heilbronn, w 1553 wybrano go komturem Weißenburga. Od 1558 był komturem we Frankfurcie. Przed uzyskaniem godności administratora urzędu wielkiego mistrza krótko pełnił rolę komtura krajowego baliwatu frankońskiego. Jako zwierzchnik zakonu stał się uległym sługą cesarza Maksymiliana II. Pełnił różne funkcje na służbie Habsburgów. W 1567 wyekspediował oddział kawalerii, który wziął udział w wojnie habsbursko-tureckiej. W 1570 brał udział w misji dyplomatycznej do Hiszpanii, podczas której eskortował arcyksiężną Annę, przyszłą żonę króla Filipa II Habsburga. Von Weckheim usilnie starał się odzyskać kontrolę nad Prusami po śmierci Albrechta Hohenzollerna. Nie uzyskał jednak nic prócz cesarskiego nadania praw do lenna.

W sprawach wewnętrznych zakonu starał się wzmocnić dyscyplinę i usunąć z bractwa propagatorów reformacji. Dużo uwagi poświęcił również rozbudowie zamku w Mergentheim, któremu nadał cechy reprezentacyjnej rezydencji godnej siedziby wielkiego mistrza.

Georg Hundt von Weckheim zmarł i został pochowany w Mergentheim.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Henryk von Bobenhausen niem. Heinrich von Bobenhausen; urodzony ok. 1514, zmarły 21 marca 1595r. – administrator urzędu wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego w latach 1572–1590.



Do zakonu krzyżackiego wstąpił w 1544 roku. W latach 1547–1549 zarządzał komturią w Mergentheim. Od 1549 komtur we Frankfurcie. W 1557 roku został komturem krajowym Frankonii. Od 1565 pozbawiony urzędów i zdegradowany do roli zarządcy komturii Regensburga przez Wolfganga Schutzbara. W 1566 przywrócony do łask przez administratora urzędu wielkiego mistrza Jerzego von Weckheim i mianowany komturem Blumenthal. W 1572 roku wybrany administratorem urzędu wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Tolerancyjny wobec reformacji przez co znalazł się w złych stosunkach z cesarzem Maksymilianem II Habsburgiem. Podejmował kroki w celu odzyskania Prus po śmierci Albrechta Hohenzollerna. W 1585 został zmuszony przez cesarza do uznania swoim koadiutorem arcyksięcia Maksymiliana Habsburga. Pozbawiony realnej władzy w zakonie przez swojego następcę wyjechał do Weißenburga. W 1590 pod przymusem zrezygnował z urzędu. Próbował jednak do śmierci odzyskać przywileje w zakonie.

Herb zakonny Henryka von Bobenhausen

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Maksymilian III Habsburg, zwany der Deutschmeister (ur. 12 października 1558 w Wiener Neustadt, zm. 2 listopada 1618 w Wiedniu) – arcyksiążę, wielki i niemiecki mistrz zakonu krzyżackiego w latach 1590–1618, regent Styrii w latach 1593–1595, regent Tyrolu w latach 1612–1618



Pochodził z austriackiej linii dynastii Habsburgów. Był piątym synem cesarza Maksymiliana II Habsburga i Marii Hiszpańskiej, bratem cesarzy Rudolfa II Habsburga i Macieja Habsburga.

Życiorys
Młodość
Dzieciństwo i młodość Maksymilian III Habsburg spędził na dworze cesarskim w Wiedniu. Przygotowywany był do stanu duchownego i objęcia w przyszłości biskupstw: Münster, Bamberg i Salzbach. W latach osiemdziesiątych XVI wieku dzięki zabiegom ojca został jednak ostatecznie wyznaczony na przyszłego zwierzchnika Zakonu Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie. W 1585 roku został przyjęty do zgromadzenia i wyznaczony koadiutorem Henryka von Bobenhausena.

Koadiutor wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego
Po objęciu funkcji koadiutora wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Maksymilian III Habsburg stał się faktycznym zwierzchnikiem tego zgromadzenia. Ignorował fakt, że żyje jeszcze wiekowy Henryk von Bobenhausen. Odsunął go od spraw administracyjnych i zesłał do prowincjonalnego konwentu w Alzacji. Szybko też nie licząc się z prawem zakonnym zaczął używać insygniów wielkiego mistrza i w oficjalnej tytulaturze nazywać siebie wielkim mistrzem.

Pretendent do tronu polskiego
Osobny artykuł: elekcja 1587.


Kapitulacja Maksymiliana Habsburga pod Byczyną


Jan Zamoyski bierze do niewoli arcyksięcia Maksymiliana Habsburga


W 1586 roku po śmierci Stefana Batorego Maksymilian III został jednym z czterech kandydatów dynastii habsburskiej do tronu polskiego. Podczas wolnej elekcji na polu elekcyjnym w Woli w sierpniu 1587 roku arcyksiążę Maksymilian stał się głównym rywalem królewicza szwedzkiego Zygmunta Wazy. Popierały go: szlachta litewska, większość biskupów oraz wpływowy ród małopolski Zborowskich.

19 sierpnia 1587 prymas Polski Stanisław Karnkowski ogłosił królem Polski Zygmunta Wazę. Decyzja ta nie spotkała się jednak z aprobatą obozu prohabsburskiego przewodzonego przez braci Andrzeja, Jana i Krzysztofa Zborowskich, który po zakończeniu zgromadzenia szlacheckiego pozostał na polu elekcyjnym. 22 sierpnia 1587 stronnik obradujących pod Warszawą opozycjonistów biskup kijowski Jakub Woroniecki ogłosił wybór Maksymiliana Habsburga na króla polskiego.

Przebywający w tym czasie w Wiedniu, a informowany o wydarzeniach w Rzeczypospolitej arcyksiążę Maksymilian natychmiast przystąpił do działania. 27 września 1587 roku w katedrze w Ołomuńcu zaprzysiągł pacta conventa i ruszył przez Górny Śląsk do Małopolski. 5 października 1587 roku przybył do Bytomia i stamtąd z oddziałem wojsk przekroczył granicę Królestwa Polskiego. 21 października 1587 roku zatrzymał się w Mogile skąd zamierzał wjechać triumfalnie do Krakowa. Na jego drodze stanął jednak ze swoją armią stronnik Zygmunta Wazy i polityczny przeciwnik Zborowskich, hetman wielki koronny Jan Zamoyski. Maksymilian Habsburg próbował wraz ze swoimi oddziałami zdobyć stolicę Polski jednak 24 listopada 1587 roku z powodu zbyt skromnych sił został spod jej murów odparty i zmuszony do wycofania się na Górny Śląsk. Podczas odwrotu wojska arcyksiążęce złupiły wiele wsi i jeszcze do końca grudnia 1587 roku operowały wzdłuż granicy oraz w okolicach Wielunia.

Po koronacji Zygmunta III Wazy Jan Zamoyski postanowił rozprawić się z wojskami arcyksiążęcymi i zmusić przebywającego na Górnym Śląsku Maksymiliana III Habsburga do zrzeczenia się praw do korony polskiej. Hetman przygotował plan wojenny i na początku 1588 roku sprowokował arcyksięcia do decydującej potyczki zbrojnej.

Do starcia dwóch wodzów doszło 24 stycznia 1588 roku pod Byczyną. Bitwa zakończyła się klęską Habsburga. Maksymilian znalazł się w niewoli Jana Zamoyskiego. Hetman obszedł się z jeńcem łagodnie. Najpierw zaprosił go do swojej kwatery, a później zabrał do Zamościa, gdzie Maksymilian został ojcem chrzestnym córki Zamoyskiego i Gryzeldy Batorówny. Później arcyksiążę zaczął jednak sprawiać kłopoty. Gdy wykryto próbę jego ucieczki Zamoyski zdecydował się uwięzić arcyksięcia i umieścił go na zamku w Krasnymstawie. Na mocy układu bytomsko-będzińskiego podpisanego 10 marca 1589 roku Maksymilian Habsburg odzyskał wolność i w lipcu tego samego roku opuścił Rzeczpospolitą.

Osobny artykuł: Traktat bytomsko-będziński.
Pomimo obietnic stawianych w warunkach uwolnienia nie zrzekł się tytułu króla polskiego i używał go do 1598 roku.



Wielki mistrz zakonu krzyżackiego
Po opuszczeniu Królestwa Polskiego wyjechał do Czech. Następnie zajął się sprawami ustrojowymi zakonu krzyżackiego. W 1590 roku zawarł kompromis z Henrykiem von Bobenhausenem i objął oficjalnie urząd wielkiego mistrza. W 1593 roku został wyznaczony przez cesarza regentem Styrii. Od tej pory brał udział w działaniach wojennych na terenie Bałkanów przeciwko Imperium Osmańskiemu. Początkowo był podkomendnym Macieja Habsburga, później osobiście dowodził cesarską armią na Węgrzech i w Chorwacji. Nie odniósł żadnych znaczących zwycięstw i po sześciu latach kampanii wojennych powrócił do Niemiec. Osiadł w Mergentheim, gdzie rezydował do 1602 roku.

W 1599 roku powrócił do spraw zakonnych i przygotował reformę zgromadzenia krzyżackiego, która miała miejsce w 1606 roku. Utworzył w Mergentheim seminarium duchowne dla księży krzyżackich, równocześnie zlikwidował gałąź żeńską zgromadzenia oraz instytucje półbraci i familiarzy Zakonu.

W 1612 roku objął regencję w Tyrolu i zamieszkał w Innsbrucku. Odniósł tam sukces jako zdolny i zaradny administrator dzięki oszczędności i rozsądnej polityce fiskalnej.

Od początku XVII wieku zaangażował się w sprawy polityki wewnętrznej państwa Habsburgów. Opowiadał się za kompromisem pomiędzy katolikami i protestantami. W 1617 i 1618 roku doprowadził do wyboru Ferdynanda II Habsburga na króla Czech i Węgier. W 1618 roku przyczynił się do aresztowania kardynała Melchiora Khlesla, odpowiedzialnego za politykę zagraniczną państwa Habsburgów.

W 1612 roku wyznaczył swoim koadiutorem Jana Eustachego von Westernacha. W 1616 roku funkcję tę powierzył biskupowi Karolowi Habsburgowi.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Karol I Habsburg urodzony 7 sierpnia 1590 w Grazu, zmarły 28 grudnia 1624 – biskup wrocławski w latach 1608–1624.



Urodził się jako pogrobowiec. Był synem Karola Styryjskiego, arcyksięcia Austrii, i Marii Anny Bawarskiej, która była siostrzenicą jego ojca. Brat królowej polskiej Anny, żony Zygmunta III. Młodość spędził w Grazu i Judenburgu. Jako najmłodszego z rodzeństwa rodzina oddała go na wychowanie jezuitom, przeznaczając do stanu duchownego. W wieku ośmiu lat przyjął niższe święcenia kapłańskie i zaczął zbierać godności kościelne. W 1602 roku został kanonikiem w Salzburgu, w 1605 roku otrzymał kanonie w Brixen i Pasawie. W 1608 został wybrany biskupem wrocławskim, a w 1613 metropolitą w Brixen. W 1616 roku arcyksiążę Maksymilian Habsburg zaproponował mu funkcję koadiutora wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Dzięki dyspensie papieskiej otrzymał tę godność w 1618 roku. W 1619 roku został wielkim mistrzem krzyżackim.

Biskup Karol I Habsburg rezydował głównie w Nysie, gdzie oddawał się swojemu ulubionemu zajęciu, jakim były polowania.

W okresie wojny trzydziestoletniej w 1619 roku zmuszony był opuścić Śląsk i udać się na wygnanie do Rzeczypospolitej, gdzie schronił się na dworze Zygmunta III Wazy. W 1622 roku wrócił na Śląsk. Sprowadził ze sobą jezuitów i rozpoczął prześladowania protestantów. Już w roku 1622 doszło w księstwie nyskim do pierwszych procesów o czary i palenia na stosie kobiet uznanych za czarownice. W 1624 na swojego koadiutora desygnował Karola Ferdynanda Wazę.

W 1624 roku od króla Hiszpanii, Filipa IV otrzymał urząd wicekróla Portugalii. Zmarł na febrę w drodze do Madrytu. Pochowany został w Escurialu. Serce biskupa Karola I Habsburga (zgodnie z jego wolą wyrażoną w testamencie) złożono w ufundowanym przez niego kościele jezuickim w Nysie.

[Wilhelm Zygmunt von Zugdam]

Jan Eustachy von Westernach urodzony 16 grudnia 1545 w Neuendettelsau, zmarły 25 października 1627 w Mergentheim – administrator urzędu wielkiego mistrza i mistrz krajowy niemiecki zakonu krzyżackiego w latach 1625–1627.



Pochodził z zubożałej rodziny szlacheckiej. Wcześnie osierocony przez ojca, przez matkę został przeznaczony do stanu duchownego. Do zakonu wstąpił w 1566 roku. Piastował różne godności w Ellingen, Mergentheim, we Frankfurcie. Od 1585 jako komtur krajowy Frankonii służył wiernie jako prawa ręka Maksymilianowi Habsburgowi i przygotowywał go do objęcia godności wielkiego mistrza. W 1587 uczestniczył w wyprawie młodego Habsburga do Polski i brał udział w działaniach wojennych. Po klęsce wrócił do Mergentheim gdzie przeciwdziałał próbom odzyskania władzy przez Henryka von Bobenhausena. W latach 1593–1599 przebywał wraz z Maksymilianem Habsburgiem na Węgrzech i w Chorwacji. Często również posłował w tajnych misjach dworu cesarskiego. W 1612 został koadiutorem wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego. Jan Eustachy von Westernach jako zaufany stronnik Habsburgów zrezygnował jednak z kandydowania na najwyższy urząd w zgromadzeniu i w 1618 roku doprowadził do wyboru wielkim mistrzem Karola Habsburga. Był jedną z najbardziej wpływowych osób w zakonie i gdy w 1624 roku biskup wrocławski zmarł, von Westernach wysunął na jego następcę Leopolda Wilhelma Habsburga. Młody wiek arcyksięcia nie pozwalał mu jednak na objęcie godności wielkiego mistrza dlatego też kapituła zadecydowała, że w takiej sytuacji tymczasowym zwierzchnikiem zakonu zostanie Jan Eustachy von Westernach. Wiekowy starzec zgodził się i wybrano go na urząd 19 marca 1625 roku. Jako zwierzchnik zakonu von Westernach musiał zmierzyć się z problemami spowodowanymi toczącą się wojną trzydziestoletnią. Pod naciskiem cesarza przystąpił do Ligi Świętej. Marzył o wyprawie do Prus celem odzyskania tego kraju z rąk Hohenzollernów. Snuł plany przeniesienia zakonu do Chorwacji lub na Węgry. Zmarł jednak nagle w 1627. Pochowany został w Mergentheim.

W życiu prywatnym cechował go nepotyzm. Będąc blisko związanym z dworem Habsburgów wyjednywał od cesarza różne przywileje i nadania dla swoich krewnych. Cenił również biżuterię, szczególnie złote łańcuchy.