„Collectionis Historiae Jarociń”
Autorzy spisów dawnych: Auctoribus nomen ignotum
Autor wydania: Bartolomeusz Kościuk
Additamentum: W pamięci niechaj utkwią pióra przeminionych, cot dzieje dla się dzieśieysze nam spisali, a w cienie zaszli.
„Przedmowa”
~~~
Oppidumin Jaroczin me bliskie, dzieje jegoż ode zatracenia pragnę zbawić.
Księga owa zbiorem spuścizny jarocińskiey stoi. Jako federacya rękopisów starowiecznych na łono swe pokłada dzieje ode Piastów pierwych do Res Publici Poloniae panowania.
Chałupą zrodzon, przez grodzisko ku miastu przeszły, tako Jarociń jimię zyskał y uszlachetnił. Zapis tenże w swey marności skazany, mocowo odszukane zbiory zaciska w zdania y ukazuje historię ode Bolesławskiey ery do Jego Krolewskiey Mości Radziwiłła wiecza.Pagina I
„Dzieje wczesne”
~~~
Anno Domini 1038, następstwem najazdu Brzetysławskiego, statera zbioru grodzkiego pogwałcona została;
toteż gród Goleni spalono, a grodzianie domostw utraceni, krwią Jaroczyn zrodzili, przynależnością kasztelanii wilkowyyskiey. Jimię jego Jaro - Jarota, Jaroslav, cin,ń - suffixus przynależności; to jest gród Jarosława.
Pismem pierwym sprawy jarocińskiey bytuje oświadczenie przynależności ów osady pode siedlemińską parafię roku 1218.
Jarociń zmuszon był dla tey pierwey miasta-siedziby cło płacić do lat dziesiętych wieku XVI. Latami 1406 do 1424 A. D. plebanów miest tych spór toczył co do problematyki zdania poprzedniego.
Jarocin prawość mieyską rokiem 1257, a XXX Listopadem pozyskał, tako dyplom głosi wystawiony kancelarią poznańską Bolesława Pobożnego, Xięcia Wielkopolskiego; właścicielami wtedy Zarembowie, pierwy - komes Janek Zaremba, syn Alberta może Olbrachta, bądź Wojciecha, kasztelanii kaliskiey. Jaroczyn wraz z wielema innemi własnościami Jana zyskał wolność ode podworowego, stróży, powozu, przewodu, narzazu y kasztelowego, przed-sędziego traktowania, jeno xiąże, w następstwie krol miał sądy nade nimi wydawać.
Pagina II
Zarembowie z Jankiem jako jarocinskiem protoplastą, na cła pobór od kupców, po grosza za konia, przyzwolenie zyskali; co czwerty dla plebana Kościoła Świętego Marcina. Budzące niewierność jednak informacje te są, gdyż grosze na łono Wielkieypolski w latach 1300 do 1306 przybyły, tako pięćdziesiąt, koło, lat różnica.
„Rozwóy mieyski”
~~~
Iarocin znaczenie zyskał szlakami kupieckimi. Miesto krzyżem dwóch dróg bytowało, na Poznani ode Calisii; Toruni ode Wrocławi. Takoż zadecydowano o budowie placu targu.
Miesto structurae zyskało, drogami rozwidlon na Poznani, Mieszków, przez wieś Bogusław.
Murów obronnych brakło, jednak palisady posiadało, a y wieżę; jąże więzieniem traktowano przez średni wiek cały. Obszar wszelki, to jest posiadłości mieszczańskie y pola, większem był ode granic obrony. Zamek panów iarocińskich stawał koło miesta, a między niemi staw ogromny Gagnowski y insze pomnieysze. Rynek y ulice główne mieszkalne zabudowy zdobiły, domów pod setkę mnogość.Pagina III
Mieszkalne budynki z drewna, słomą kryte, każdy obok siebie, ścianami się stykając.
Parcele pod chałupy wąskie były, z tyłu obfitowały w ogrody, ogródki, czy gorzelnie.
In centro stał ratusz mieyski, drewniany, w jego obszarze tak y jatki. Mieszkańcy również założyli łaźnię nade strumieniem Głogówką, z którey miesto czynsz dziedzicom płaciło.
Pierwą świątynią bożą Święty Marcin; z początku kościół drewniany, nayważnieyszy do dzieś budynek sakralny Jarocina. Wieża jego zachodnia dawała miestu zaszczytów. Jimię przez Zarembów nadane ode ich ulubionych, czas wzniesienia - XIII wiek.
„Prawo y władza”
~~~
Status prawny Jarocina oparty był o prawo magdeburskie; właściciel wydał także przywiley lokacyyny.
Wtóry głosił między innemi o stosunkach między panami, a mieszczaństwem. Wprowadzono szos, podatek na dwadzieścia grzywien rocznie, to jest 48 groszy. Spojono z miestem ulicę ku Koźminowi, do Wrocławia, skąd jimię jej Wrocławska.
Pieczę wóyt sprawował, dziedziczny y zatwierdzany pismemi. Początkiem wiecza XV stanowisko wykupiono przez panów, od tegoż zdarzenia stało się wybieralne sądowo. Wydzielono radę y ławę mieyskie, wtórą zarządzał proconsul burmistrz, wybierany przez pospólstwo co rok każdy. Rada pokładała się na consules rajców, ława - scabini ławnicy y wóyt advocatus wraz z viceadvocatus landwóytem. Początkowo wóytem mógł być pan właściciel, z zastępcą wybieralnym przez lud wóytem, landwóytem właśnie. Jarociń ode swych mieyskich narodzin jest miestem prywatnym, dziś szlacheckim, wtedy rycerskim.
W osiem lat po zwycięstwie Grunwaldzkiem, zapisane zostało jimię pisarza mieyskiego Michała. Okresem tem pisma skarbowe się odsłaniają. Prywatność miasta wymusiła nade ludem swem świadczenia na właściciela korzyść; to są czynsze pieniężne od domostw y ról, opłaty za jatki, wyrób gorzałek y wywarzanie piw bądź y pierwey jedynie. Jednakowoż Iarociniacy wolni byli ode robocizny, także tłoki. Biedotą stłamszeni podpysać zależność swą mogli, ni jako chłopami się stawając, jeno do wypłacenia zaległych czynszów, wtem wolność odzyskiwali.
Pagina IV
„Populus”
~~~
Numerus habitant Jaroczin jest nieznana dla wiecza XIV, jednakowoż wiekiem XV miesto dziesięciu zbroynych posłało na przeciw Ordo domus Sanctae Mariae Theutonicorum; toteż rzec można, iże 700 bytować mogło ludu w mieście.
Korzystnością Jarocin pozyskał nowych mieszkańców z Silesii wiekiem XIV; tako nawet wóyt pierwy niemcze korzenie posiadał, a miasto zwano alter Kesselberg.
Handel przy uprawie roli był dominant miesta, prócz targów regionalnych występowały y jarmarki siedm do roku, które to skupiały wszelkich kupców.
„Nostrum era”
~~~
Iarocin mimo kresu wieku średniego pozostał jednakowy. Przeto wydzielam dwa podziały; wstęp do wiecza XVI; zapisy dziesieyszych informacyi.
W roku 1510 parafia iarocinska granice posiadała z golińską, sieldemińską, mieszkowską, radlińską, wilkowyyską y witaszycką. Miesto otaczały bory z lasami Łysagóra, Stępocin, Zapust, Lezisko, Skórzewiec, Dąbrowa; które to y dzisiey bytują.
Rokiem 1611 Jarociń zamieszkiwało circa 654 osoby, z których 35 szlachta, 6 duchownych; 1618 - 678, w tym 110 mieszczan rolnych.
1601 rokiem kresu nastała przebudowa kamienna pałacu panów ziemskich. 1620 zakupiono skrawki przez Sośnickich nieznanych z imion, pozostawiając miesto podzielone własnościowo.
Pagina V
„Poczet iarocinski”
~~~
~~
~~
Pagina VI
~~
~~
~~
Pagina VII
Data Wydania: I Grudnia, Roku Pańskiego 1623
Miejsce Wydania: Wilno, Biblioteka~K. Labry
Miejsce Wydania: Wilno, Biblioteka~K. Labry
Biblioteka~K. Labry
