Mieszczaninem jest każdy, kto przybywa do Rzeczypospolitej. Po 14 dniach mieszczanin ma prawo złożyć u króla wniosek o nobilitację, czyli włączenie w poczet stanu szlacheckiego. W przypadku adopcji mieszczanina przez szlachcica konieczna jest zgoda Króla.
Prawa i przywileje:
- Działalność w Radzie Miast Królewskich;
- Prowadzenie działalności gospodarczej przez zakładanie manufaktur i innych budynków w miastach i ich rozbudowywanie.
- Tworzenie karawan i konwojów.
- Służba w siłach zbrojnych Rzeczypospolitej.
- Kupowanie ziemi (tylko w Nowej Kurlandii) oraz statków kupieckich.
- Każda inna działalność gospodarcza (np. prowadzenie gazety).
- Kupowanie działek miejskich w Miastach Królewskich
- Używanie gmerku na dokumentach, produktach lub kamienicach i manufakturach;
- Niezależność od szlacheckich organów administracji i sądownictwa. Mieszczanie podlegają bezpośrednio Królowi Jegomości;
- Każdy mieszczanin ma prawo służyć w korpusie dyplomatycznym i na Dworze Królewskim.
Obowiązki:
- Zamieszkanie w jednym z miast królewskich (Warszawa, Kraków, Gdańsk, Wilno, Mińsk, Kijów lub Lwów) albo w Nowej Kurlandii;
Rada Miast Królewskich:
- Jest samorządem mieszczańskim, który ustanawia wewnętrzne prawo miejskie;
- Rada ma swe zebrania wtedy, gdy zwoła je król - może to zrobić na wniosek dowolnego mieszczanina.
- Składa się ze wszystkich mieszczan miast królewskich.
Tytuły honorowe dostępne dla mieszczaństwa, które nadaje Jego Królewska Mość:
- Burmistrz jednego z miast królewskich, który może uczestniczyć w obradach sejmu z głosem doradczym.
- Rajca.
- Ławnik.
- Pisarz miejski.
- Żupnik jednej z królewskich żup.
Po nobilitacji:
- Mieszczanin ma prawo zatrzymać cały swój majątek.
Konstytucje o sprawach mieszczańskich:
